امروزه با توسعه علم و فناوری، عرصه دندانپزشکی نیز شاهد ظهور پیشرفت‌های چشمگیر و نیز روی کار آمدن انواع متدهای جدید ترمیم دندان بوده است. یکی از این متدهای بسیار رایج، وج‌گذاری نام دارد که در این مقاله سعی داریم انواع روش‌های آن و کاربرد هر یک از این روش‌ها را به شما معرفی کنیم. وج‌ها ابزارهای گوه‌ای شکلی هستند که در داخل امبرژور (embrasure)های لثه کارگذاری می‌شوند و می‌توان از آن‌ها برای جداسازی دندان‌ها در حین ترمیم استفاده نمود. اگر می‌خواهید با روش‌های وج‌گذاری و کاربرد آن‌ها بیشتر آشنا شوید، به شما توصیه می‌کنیم که حتماً خواندن این مقاله را تا انتها ادامه دهید. اما پیش از شروع، بهتر است ابتدا به سراغ توضیح برخی از مفاهیم پایه بپردازیم.
یکی از مهمترین فرآیندهای دندانپزشکی، ترمیم دندان است. ترمیم دندان ممکن است برای دندان‌های آسیب دیده، شکسته شده یا لکه دار انجام شود.
زمانی که بخش زیادی از تاج دندان شکسته شده باشد، دندانپزشک نمی‌تواند مواد ترمیمی را به شکل کاملاً درستی روی دندان شکسته شده قرار دهد. برای اینکه این مشکل برطرف شود، باید از ابزاری به نام نوار ماتریکس استفاده کرد.
اما مشکل اینجاست که نوار ماتریکس یک قطعه فلزی یا پلاستیکی است که دورتادور دندان قرار می‌گیرد و باید حتما از یک نگهدارنده برای ثابت ماندن نوار ماتریکس استفاده کرد.
وج ابزاری است که برای نگه داشتن نوار ماتریکس دورتادور دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما این تنها کاربرد وج نیست.
جداسازی دندان‌ها به چه به معناست؟
جداسازی دندان (Tooth Separation) فرآیندی است که در طی آن دو دندان مجاور به منظور انجام ترمیم‌های کلاس دو از جنس آمالگام یا کامپوزیت از یکدیگر جدا می‌گردند. انواع روش‌های جداسازی دندان را می‌توان در دو دسته کلی جداسازی آهسته یا تأخیری و جداسازی سریع یا آنی مورد بررسی قرار داد. در ادامه هر یک از این دو روش را شرح می‌دهیم.
جداسازی آهسته یا تأخیری دندان به چه معناست؟
در جداسازی آهسته یا تأخیری با قرار دادن مواد خارجی در بین دندان‌ها، به طور تدریجی آزاد شدن دندان حاصل می‌گردد. دستیابی به نتایج در این روش ممکن است هفته‌ها به طول بیانجامد. با این حال مزیت این تکنیک در آن است که در طی جداسازی آهسته، جابجایی و تغییر مکان دندان بدون آسیب به فیبرهای لیگامان پریودنتال صورت گرفته و به این ترتیب یکپارچگی این لیگامان حفظ می‌گردد. اگرچه این روش معایبی نیز دارد. از جمله آنکه جداسازی آهسته دندان زمان‌بر بوده و برای حصول نتایج دلخواه، ممکن است نیاز به جلسات متعدد ترمیم در کلینیک دندانپزشکی وجود داشته باشد.
برای آشنایی با انواع فورسپس دندانپزشکی کلیک کنید و برای خرید فورسپس دندانپزشکی اینجا کلیک کنید.
جداسازی سریع یا آنی دندان چیست؟
در نقطه مقابل جداسازی آهسته، روش جداسازی سریع یا آنی دندان را داریم که بر طبق اصول وج گذاری و نیز کشش (Traction Principle) انجام می‌گیرد. این اصول مکانیکی از طریق ابزارهای بخصوص خود موجب جداسازی دندان‌های مجاور از یکدیگر می‌شوند.
تکنیک وج گذاری
در تکنیک وج گذاری یک ابزار گوه‌ای شکل یا مخروطی به طور مکانیکی در فضای بین دندان‌های مجاور و در زیر ناحیه تماس دندان‌ها قرار گرفته و به این ترتیب موجب جداسازی دندان‌ها از یکدیگر می‌شود. در جداسازی از طریق اصل وج گذاری دو ابزار سپریتور الیوت (Elliot Separator) و نیز انواع وج‌ها به کرات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سپریتور یا جداساز الیوت که تحت عنوان «چنگ خرچنگ Crab Claw» نیز شناخته می‌شود از جمله ابزارهای رایج به کار رفته در جداسازی سریع یا آنی دندان به شمار می‌رود.
وج‌ها نیز موجب حفظ ثبات نگهدارنده یا ریتینر (Retainer) و ماتریکس دندانی در حین انجام فرآیندهای ترمیمی دندان می‌گردند. وج‌ها عموماً از جنس چوب، فلز و… بوده و فرم گوه‌ای شکل آن‌ها با زاویه حاده موجب می‌شود که از آن‌ها در محکم سازی و نیز اعمال فشار به دندان‌ها به روش‌های گوناگون استفاده گردد. امروزه وج‌ها به طور رایج در همراهی با ماتریکس دندانی جهت قرار دادن این مواد ترمیمی بر روی دندان‌ها به کار برده می‌شوند. تطبیق‌پذیری بالای این وج‌ها با نواحی سرویکال دندان در ترمیم‌های پروگزیمال موجب گردیده است که کانتور و شکل دلخواه دندان در این ناحیه به آسانی قابل حصول باشد. همچنین این وج‌ها در جلوگیری از خارج شدن رابردم (Rubber Dam)های به کار رفته در جداسازی آهسته نیز کاربرد دارند.
به طور خلاصه، کارکردهای عمده این ابزارها را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- تضمین تطبیق‌پذیری بالای باند ماتریکس با دندان در انواع ترمیم‌های دندانی
- پیشگیری از بیرون زدگی مواد ترمیمی از ناحیه لثه و یا بسته شدن فضای بین دو دندان با این مواد
- جلوگیری از تکان خوردن نوار ماتریکس در حین ترمیم دندان
- معین ساختن بخش لثه‌ای ناحیه تماس دندان‌ها
- تسریع جداسازی دندان‌های از هم و جبران ضخامت باند ماتریکس
- بیرون کشیدن رابردم و لثه بدون وارد کردن آسیب به این ساختارها
- قطع خونریزی لثه در ناحیه ترمیم دندان
- به حداقل رساندن آسیب به بافت نرم در هنگام کار با لثه
انواع وج‌های به کار رفته در کلینیک‌های دندانپزشکی کدامند؟
وج‌های مورد استفاده در کلینیک‌های دندانپزشکی را می‌توان از نظر جنس مواد به کار رفته در آن‌ها به انواع مختلفی تقسیم نمود. این موارد عبارتند از: وج‌های چوبی، وج‌های فلزی، وج‌های نقره و وج‌های سلولوئید یا پلاستیک. کمپانی‌های متعددی به ساخت این ابزارها در طیف وسیعی از طرح‌ها و مواد اولیه همت گمارده و امروزه از وج‌ها به وفور در انجام انواع ترمیم‌های دندانی استفاده می‌گردد.
دقت داشته باشید که در انتخاب شکل و نوع وج مناسب، بایستی کاربرد و ملزومات مدنظر خود را لحاظ داشته باشید. برخی از نکات و مواردی که بایستی هنگام خرید وج‌های دندانپزشکی به آن‌ها توجه کنید در زیر ذکر شده است:
- طول وج باید در محدوده ۱ تا ۲/۱ سانتی متر باشد.
- وج نباید زبان، گونه‌ها یا بافت لثه را تحریک کند.
- محل قرارگیری وج بایستی در زیر ناحیه تماس در امبرژور لثه‌ای باشد.
- معمولاً وج‌ها از ناحیه امبرژور لینگوال کارگذاری می‌شوند؛ علت این عمر عرض بیشتر این ناحیه در مقایسه با ناحیه بوکال است. گاهی اوقات، در مواردی که وج موجب آزار و تحریک زبان می‌گردد، می‌توان آن را از ناحیه بوکال کار گذاشت.
- وج‌ها باید در حین فرآیند ترمیمی محکم و باثبات باقی بمانند.
- بایستی از به زور قرار دادن این وج‌ها در ناحیه تماس جداً خودداری گردد. این امر تنها موجب درد و تورم در محل درمان خواهد شد.
در ادامه به توضیح خصوصیات وج‌های چوبی از این دسته خواهیم پرداخت. این وج‌ها جزو پرکاربردترین ابزارهای به کار رفته در اقدامات ترمیمی دندان به شمار می‌روند. طراحی این وج‌ها کاملاً متناسب با آناتومی دندان‌ها بوده و به همین جهت وج‌های چوبی بیشترین مجبوبیت را در بین وج‌های دندانپزشکی به خود اختصاص می‌دهند. پس از توضیح مشخصات وج‌های چوبی، به سراغ وج‌های پلاستیکی و الاستیکی می‌رویم که در رتبه‌های بعدی از نظر طیف مصرف قرار می‌گیرند.
وج‌های چوبی
وج‌های چوبی بسیار بیشتر از دیگر انواع وج‌های موجود در بازار در ترمیم‌های دندانی کاربرد دارند. علت این امر امکان تغییر و اصلاح آسان این ابزارها و جایگیری مناسب آن‌ها در داخل امبرژور لثه‌ای است. هندلینگ وج‌های چوبی بسیار آسان بوده و این ابزارها با جذب آب، موجب افزایش ریتنشن بین دندانی در قسمت پروگزیمال می‌گردند. از این وج‌ها به طور گسترده در تأمین ثبات برای باند ماتریکس دندانی استفاده می‌شود.
وج‌های چوبی به کار رفته در اقدامات ترمیمی دندانپزشکی را می‌توان بر مبنای شکل آن‌ها به دو گروه وج‌های با سطح مقطع گرد و وج‌های با مقطع مثلثی تقسیم نمود. وج‌های گرد با فرم یکنواخت به شکل خلال دندان‌های چوبی در ترمیم‌های محافظه‌کارانه و کم‌عمق کلاس ۲ کاربرد دارند. این در حالی است که بیشترین کاربرد وج‌های مثلثی شکل در آماده‌سازی‌های همراه با مارجین‌های لثه‌ای عمیق مطرح می‌گردد. وج‌های با مقطع مثلثی به طور کلی کاربرد بیشتری در مقایسه با وج‌های گرد دارند. این وج‌ها از دو پوزیشن مختلف رأس (اپکس) و پایه (بیس) برخوردار بوده که هر یک در محل بخصوصی کار گذاشته می‌شوند. اپکس وج معمولاً در قسمت لثه‌ای از ناحیه تماس قرار می‌گیرد. در حالیکه جایگاه قرارگیری بیس در تماس با لثه بوده و موجب تقویت ثبات و عقب کشیدن لثه می‌گردد.
وج‌های پلاستیکی که نور را از خود عبور می‌دهند نیز در ترمیم‌های کلاس ۲ با رزین کامپوزیت در ناحیه سرویکال کاربرد دارند. این وج‌ها در همراهی با ماتریکس‌های شفاف به کار برده می‌شوند و با در بر داشتن ناحیه مرکزی انعکاس دهنده نور در ترمیم‌های کلاس 2 تا 90 الی 95 درصد نور را به مارجین لثه‌ای انتقال می‌دهند. این وج‌ها با وجود خاصیت عبور نور موجب کاهش انقباض پلیمریزاسیون گردیده و از تطبیق پذیری بالاتری نسبت به دیگر وج‌های پلاستیکی برخوردارند.
آیا میدانید بهترین نوع کامپوزیت در دندانپزشکی در مناسب‌ترین قیمت کدام است؟
وج‌های پلاستیکی و الاستیکی
مشخصه اصلی وج‌های پلاستیکی غیر قابل برش بودن آن‌هاست. اندازه این وج‌ها نیز بسته به کاربرد مورد نظر هر یک متفاوت بوده و این وج‌ها نیز در انواع و اقسام طرح‌ها و رنگ‌های مختلف به بازار عرضه می‌گردند. این وج‌ها اگرچه به وفور در بازار یافت می‌شوند، اما به دلیل تطبیق پذیری پایین در برخی موارد و عدم امکان برش و جرح و تعدیل از محبوبیت چندانی برخوردار نیستند. وج‌های پلاستیکی نرمال از نظر شکل و کاربرد مشابه وج‌های چوبی در نظر گرفته می‌شوند. این در حالی است که وج‌های پلاستیکی موجی شکل به سبب فرم منحنی خود به خوبی در محل قرار گرفته تثبیت شده و امبرژورهای بوکال و لینگوال را بدون تحت فشار قرار دادن لثه کاملاً مهر و موم می‌سازند. وج‌های موجی شکل در سه سایز مختلف در دسترس بوده و به رنگ‌های سفید (سایز کوچک)، صورتی (سایز متوسط) و ارغوانی (سایز بزرگ) به فروش می‌رسند.
وج‌های الاستیک نیز بیشتر از این جهت حائز اهمیت‌اند که دارای خاصیت ارتجاعی بوده و به همین جهت کار با آن‌ها در حین جداسازی دندان‌های مجاور از یکدیگر بسیار آسان خواهد بود.
انواع روش‌های وج‌گذاری و کاربرد آن‌ها
در ادامه این مقاله چند مورد از تکنیک‌های وج‌گذاری و کاربرد هر یک از این روش‌ها را شرح می‌دهیم.
Single Wedging
در این تکنیک وج‌گذاری، ابتدا ریتینر ماتریکس در جای مورد نظر خود تثبیت می‌گردد. سپس سمت نوک تیز وج از امبرژور لینگوال یا بوکال در محل مورد نظر کار گذاشته می‌شود. انتخاب این امر بستگی به سایز این امبرژورها دارد. در واقع معمولاً ترجیح بر آن است که از امبرژور بزرگ‌تر استفاده گردد. پس از این مرحله، اطراف دندان محکم با باند ماتریکی پوشانده می‌شود.
Double Wedging
در این تکنیک، دو وج در مقابل هم، یکی در امبرژور بوکال و دیگری در امبرژور لینگوال کارگذاشته می‌شوند. از متد دابل وجینگ به طور عمده در مواردی که فاصله بین دندانی پروگزیمال زیاد بوده و بنابراین تنها یک وج برای آن کفایت نمی‌کند استفاده می‌شود. همچنین جهت عریض سازی باکس پروگزیمال در بعد بوکولینگوال نیز می‌توان از این روش بهره برد.
Wedge Wedging
در این روش نیز از دو وج استفاده می‌شود که یکی از آن‌ها در ناحیه امبرژور لینگوال کار گذاشته شده و دیگری در بین وچ و باند ماتریکس با زاویه عمود نسبت به وج اول قرار می‌گیرد. از این تکنیک به طور عمده در درمان سطح میانی نخستین دندان آسیای کوچک فک بالا (ماگزیلا) استفاده می‌شود. علت این موضوع وجود شیارهای ریشه دندان در اطراف ناحیه لثه‌ای است. این تکنیک به ویژه در مواردی که شک به وجود تقعر در سطح پروگزیمال وجود دارد، به کار می‌رود.
Piggy Back Wedging
در این روش، از دو وج با اندازه ناهمسان استفاده می‌شود. وج بزرگ‌تر در محل معمول خود قرار گرفته و وج کوچک‌تر بر پشت آن سوار می‌شود. علت نامگذاری این تکنیک وج‌گذاری نیز همین موضوع است. از تکنیک Piggy Back در مواردی که باکس پروگزیمال کم‌عمق بوده و پس‌رفت لثه‌ها وجود دارد استفاده می‌شود. با استفاده از این تکنیک می‌توان در موارد فوق به تطبیق‌پذیری بالاتر و فرم‌دهی بهتر باند ماتریکس دندانی دست یافت.
سخن آخر
امروزه متدهای گوناگونی برای دستیابی به یک سطح تماس مناسب در فرآیندهای ترمیمی دندان به کار برده می‌شوند. در هر یک از این متدها سیستم‌ها یا تکنیک‌های متفاوتی دخیل بوده و بنابراین بسیار حائز اهمیت است که دندانپزشک از این سیستم‌ها آگاهی کامل داشته و به این ترتیب از دانش آکادمیک خود به شیوه‌ای عملی و کاربردی استفاده نماید. در این مقاله در خصوص انواع وج‌ها و روش‌های مختلف وج‌گذاری صحبت کردیم و موارد کاربرد هر یک از این روش‌ها را به شما شرح دادیم. در نهایت، دقت داشته باشید که انتخاب وج مناسب و تکنیک صحیح به کارگیری آن تابعی از کاربرد مورد نظر، تجهیزات موجود و ترجیحات فردی دندانپزشک بوده و بنابراین نوع این ابزارهای مصرفی از کلینیکی به کلینیک دیگر و همچنین از بیماری به بیمار دیگر متفاوت خواهد بود.
در فروشگاه اینترنتی مواد دندانپزشکی دنتیوا شما می‌توانید به راحتی و در کیفیت بالا خرید خود را انجام دهید.
