یکی از بدترین تجربیاتی که بسیاری از افراد در حوزه دندانپزشکی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، حساسیت دندان است. داشتن دندان‌های حساس نسبت به سرما یا گرما موجب عدم لذت بردن از شماری از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها گردیده و به طور کلی کیفیت زندگی بیماران را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
راهکاری که برای مقابله با این مشکل مطرح شده است، استفاده از ترکیبات ضدحساسیت دندان است. به این ترتیب دیگر نیازی به محدودسازی رژیم غذایی نخواهد بود و افراد می‌توانند با خیال راحت هرچه که دوست دارند بخورند.
در این مطلب قصد داریم در خصوص حساسیت دندان، علل بروز و نحوه مقابله با آن صحبت نموده و بهترین زمان استفاده از مواد ضدحساسیت در دندانپزشکی را به شما آموزش دهیم.
علت ایجاد حساسیت دندان چیست؟
مکانیسم ایجاد حساسیت دندان بسیار ساده است. عقب رفتن لثه‌ها در خیلی از موارد عامل این حساسیت به شمار میرود. در حقیقت به دنبال کنار رفتن بافت لثه از روی دنتین یا عاج دندان، افراد دچار حساسیت نسبت به مواد غذایی خیلی داغ یا خیلی سرد می‌گردند.
دنتین لایه نازکی است که دربردارنده ریشه دندان بوده و عصب دندان در داخل آن قرار میگیرد. به همین جهت هنگامی که فرد مواد غذایی بسیار شیرین یا غذاهای سرد یا گرم مصرف میکند، اعصاب موجود در داخل دنتین تحریک گردیده و سیگنال درد را به مغز ارسال می‌کنند.
اما علل متعددی برای عقب رفتن لثه‌ها و اکسپوز شدن دنتین مطرح میگردد. از جمله:
- خوردگی و ساییدگی بیش از حد مینای دندان که به علت مسواک زدن با فشار زیاد رخ می‌دهد. همچنین دندان قروچه و استفاده از خمیردندان نامناسب نیز ممکن است موجب ساییدگی دندانها گردد.
- پوسیدگی دندان در ناحیه خط لثه
- پرکردگی‌های قدیمی در زمینه پوسیدگی مکرر
- ژنژیویت یا التهاب لثه نیز ممکن است موجب کنار رفتن بافت لثه از روی دنتین گردد.
- برخی از محصولات سفیدکننده یا بلیچینگ دندان ممکن است باعث بروز حساسیت موقت یا دائم دندانها گردند.
- دندان شکسته، ترک خورده و یا آسیب دیده که ممکن است باکتری‌های تجمع یافته در آن به تشدید التهاب پالپ دندان و بروز حساسیت بیانجامند.
- به طور کلی نیز معمولاً بین سنین ۲۵ تا ۳۰ سالگی بیشترین موارد حساسیت دندان گزارش شده است.
- تجمع بیش از حد پلاک بر روی سطح ریشه نیز یکی از عوامل حساسیت دندان به شمار میرود.
- مصرف غذاهای اسیدی که موجب خوردگی مینای دندان میشوند نیز در بروز حساسیت نقش دارند.
- اقدامات دندانپزشکی اخیر از قبیل پاکسازی دندان، روکش کردن، روت پلنینگ و اقدامات ترمیمی نیز به طور موقت دندانها را حساس می‌سازند. این حساسیت اغلب پس از ۴ الی ۶ هفته برطرف خواهد شد.
- بیماری‌های لثه یا پریودنتال نیز ممکن است موجب حساسیت دندان گردند.
علائم حساسیت دندان چیست و چگونه درمان می‌شود؟
مهمترین علائم حساسیت دندان شامل درد یا حساسیت به دمای بالا یا پایین بوده و این علائم ممکن است در مواجهه با مواد غذایی شیرین و یا در اثر عبور هوا از سطح دندان نیز ایجاد گردند.
صرفنظر از علت ایجاد حساسیت، روش‌های گوناگونی برای درمان این مشکل در حرفه دندانپزشکی ابداع گردیده است. بسته به شدت علائم می‌توان یک یا چندین متد حساسیت زدایی را مورد استفاده قرار داد.
برای بیماران با حساسیت خفیف
در موارد خفیف حساسیت دندان، معمولاً استفاده از خمیردندان‌های ضدحساسیت برای کاهش علائم افراد کفایت خواهد کرد. به علاوه محدودیت مصرف مواد غذایی گرم یا سرد و نیز شیرینیجات به این افراد توصیه می‌شود.
بهترین خمیر دندان برای کامپوزیت چه ویزگی هایی باید داشته باشد؟
برای بیماران با حساسیت متوسط
از جمله دیگر درمان‌هایی که برای دندان حساس شده توصیه شده است می‌توان به استعمال فلوراید بر روی سطح مینای دندان اشاره کرد. این امر موجب تقویت مینای دندان گردیده و در اغلب بیماران، به خوبی حساسیت ایجاد شده را برطرف خواهد کرد.
فلوراید همچنین از طریق افزایش میزان مینرالیزاسیون مینای دندان باعث تأخیر در فرآیند پوسیدگی میگردد. در طی فرآیند مینرالیزاسیون، مواد معدنی ضروری برای حفظ استحکام و سلامت دندانها تأمین میگردد.
در صورتی که دمنیرالیزاسیون دندانها در غیاب مرحله جبرانی بازیابی مواد معدنی صورت گیرد، حفرات موجود در داخل مینای دندان به تدریج بزرگ‌تر شده و حساسیت بیشتری را متوجه فرد می‌سازند.
این حفرات مسئول ورود ترکیبات اسیدی و باکتری‌ها به داخل دنتین بوده و موجب پوسیدگی دندان می‌گردند. فلوراید از طریق مینرالیزاسیون انامل این چرخه پوسیدگی را متوقف می‌سازد.
افراد با حساسیت متوسط تا شدید
اما برخی از افراد نیز ممکن است از مصرف خمیردندان‌های ضدحساسیت سود چندانی نبرده و برای این افراد معمولاً به کارگیری مواد ضدحساسیت مخصوص ضرورت خواهد داشت. حساسیت زدایی دندان فرآیندی است که بایستی حتماً در مطب دندانپزشکی و توسط مواد ویژه این کار صورت گیرد.
درباره انواع توربین دندانپزشکی را در این مقاله از فروشگاه دنتیوا بخوانید.
ماده ضدحساسیت چیست؟
مواد ضدحساسیت به موادی گفته می‌شود که حفرات میکروسکوپی موجود در سطوح محافظت نشده ریشه را پر نموده و به این طریق باعث برطرف شدن حساسیت متوسط تا شدید نسبت به مواد شیرین یا ترکیبات بسیار سرد یا گرم می‌گردند.
فرآیند حساسیت زدایی از دندانها فرآیندی سریع و آسان است که موجب بهبودی دائم برخی از دردهای دندانی میگردد. حساسیت زدایی اقدامی کاملاً غیرتهاجمی بوده و می‌توان آن را در حین انجام اقدامات ترمیمی و برای پیشگیری از بروز مشکلات آتی به کار برد.
برای اینکه بهترین نتایج از مصرف مواد ضدحساسیت حاصل گردد، لازم است که پیش از استعمال این ترکیبات، دندان به طور کامل رطوبت‌زدایی گردیده و کاملاً از بافت نرم اطراف مجزا گردد.
ترکیب شیمیایی مواد ضد حساسیت مورد استفاده در فیلد دندانپزشکی اغلب از یکی از فرمولاسیون‌های زیر تبعیت میکند:
- محلول کلسیم فسفات در آب (به علاوه چند ماده شیمیایی غیرفعال دیگر) که هیدروکسی آپاتیت حاصل از ترکیب این دو ماده به فرم دوغاب در فرآیند حساسیت زدایی مورد استفاده قرار میگیرد.
- ترکیب بی‌کربنات/ کلسیم کربنات برپایه آرژینین که موجب افزایش pH در حفره دهان و رسوب کلسیم و فسفات در حفرات دندانی میگردد.
- NovaMin که یک گلس زیست فعال حاوی کلسیم سدیم فسفوسیلیکات بوده و علاوه بر افزایش pH دهان، به طور فیزیکی سدی در برابر نفوذ مواد ایجاد میکند.
با انواع فایل های عصب کشی دندان در این مقاله به طور کامل آشنا شوید.
بهترین زمان استفاده از مواد ضدحساسیت در دندانپزشکی چه زمانی است؟
در ادامه به سناریوهایی که در آن‌ها می‌توان از مواد ضدحساسیت در ضمن اقدامات دندانپزشکی استفاده نمود اشاره خواهیم کرد:
حساسیت زدایی در هنگام سفید کردن دندانها
همانطور که گفتیم سفید کردن دندانها یکی از علل بروز حساسیت دندان در نظر گرفته می‌شود. استفاده از داروهای ضدحساسیت برای پوشاندن لایه عاج دندان در حین و پیش از انجام این اقدامات به طور قابل توجهی حساسیت ناشی از این فرآیندها را کاهش خواهد داد.
البته این به شرطی است که ابتدا علل زمینه‌ای حساسیت دندان از قبیل التهاب پالپ، پوسیدگی دندان، عفونت یا پسرفت لثه‌ها رد گردد. پس از رد این علل، می‌توان ترکیبات ضدحساسیت را با استفاده از یک براش نرم بر روی دندان استعمال نمود.
حساسیت زدایی در حین انجام اقدامات ترمیمی
از ترکیبات ضدحساسیت همچنین به طور رایج در حین انجام فرآیندهای ترمیمی از قبیل پرکردگی و روکش و در مرحله آماده‌سازی دندانها استفاده می‌شود. معمولاً ضدحساسیت‌ها پیش از مواد ترمیمی بر روی دندان قرار داده میشوند تا به این ترتیب از حساسیت ترمیم در آینده جلوگیری به عمل آید.
این فرآیند معمولاً بدون درد بوده؛ چراکه دندان پیش‌تر برای انجام اقدام ترمیمی بی‌حس شده است. گاهی اوقات برای اینکه علائم به طور کامل از میان روند، لازم است که چندین نوبت از این ترکیبات برای بی حس ساختن دندان استفاده گردد.
بهترین برند کامپوزیت دندان با قیمت مناسب کدام است
مراحل حساسیت زدایی دندان
معمولاً استعمال مواد ضدحساسیت در چهار مرحله انجام خواهد گرفت:
مرحله ۱: پاکسازی دندان حساس
در طی این مرحله هرگونه دبری (debris) یا ترکیب مداخله‌گر دیگری که ممکن است مانع از پوشانده شدن کامل حفرات موجود در مینای دندان گردد، حذف میگردد. در این مرحله اغلب از گازهای پنبه‌ای برای پاک کردن بزاق و پلاک‌ها از سطح دندان استفاده می‌شود.
مرحله ۲: میکس کردن ماده ضدحساسیت در صورت لزوم
معمولاً جزء پودری و جزء آبکی مواد ضدحساسیت به مدت ۱۵ ثانیه با یکدیگر ترکیب شده و به این ترتیب یک دوغاب تشکیل میگردد. گاهی اوقات نیز ترکیبات ضدحساسیت به شکل از قبل میکس شده تولید و به بازار عرضه می‌گردند.
مرحله ۳: استعمال ماده ضدحساسیت
قرار دادن صحیح این دوغاب بر روی دندان حساس نیز مرحله مهم بعدی در حساسیت زدایی محسوب میگردد. برای این کار معمولاً از یک براش مخصوص یا ابزارهای ساکشن فنجانی شکل استفاده می‌شود.
مرحله ۴: ارزیابی نتایج و تکرار فرآیند در صورت نیاز
پس از آن که ماده ضدحساسیت بر روی دندان قرار گرفت، دندانپزشک میزان حساسیت را از طریق اعمال هوای فشرده بر روی سطح دندان سنجیده و در صورت باقی ماندن حساسیت، یک لایه دیگر نیز بر روی آن اعمال میکند.
با انواع گلاس آینومر در دندانپزشکی در این مقاله از سایت دنتیوا آشنا شوید.
ماندگاری حساسیت زدایی به چه میزان است؟
موفقیت درمان ضدحساسیت به طور عمده بستگی به نحوه نگهداری دندان پس از انجام این فرآیند دارد. به طور کلی، ماندگاری حساسیت زدایی برای افراد توسط تعداد دفعات مسواک زدن فرد و اصطکاک مسواک با سطح دندان تعیین میگردد. معمولاً درمانهای معمول ضدحساسیت مدت زمان بهبودی بین چهار هفته تا ۹ هفته را برای فرد رقم خواهند زد.
علاوه بر مواردی که به عنوان درمانهای اختصاصی حساسیت دندان در مطب‌های دندانپزشکی ذکر کردیم، برخی درمانهای خانگی مانند استفاده از خمیردندان ضدحساسیت نیز در حفظ سلامت دهان و دندان نقش داشته و معمولاً پس از فرآیند حساسیت زدایی با مواد ضدحساسیت به بیماران توصیه می‌گردند.
در ادامه این مقاله به توضیح این درمانهای مکمل خواهیم پرداخت:
درمانهای خانگی حساسیت زدایی دندان
روش‌های مختلفی برای حساسیت زدایی از دندانها چه به عنوان بخشی از اقدامات روتین دندانپزشکی و چه به عنوان روش‌های جایگزین خانگی پیشنهاد شده است.
دندانپزشک بایستی از درک کافی نسبت به سازوکار ایجاد حساسیت و روش‌های مقابله با آن برخوردار بوده و بسته به شرایط بالینی بیمار نسبت به اتخاذ تصمیم مناسب برای حساسیت زدایی با مواد تخصصی اقدام نماید.
اما در کنار درمانهای تخصصی، برخی توصیه‌ها نیز می‌تواند به بیماران در کاهش علائم آزاردهنده حساسیت یاری رساند. از جمله مهمترین این توصیه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن مرتب برای تمیز نگه داشتن دهان، موجب کاهش میزان باکتری‌ها و حذف پلاک‌های دندانی گردیده و احتمال پوسیدگی و متعاقب آن ایجاد حساسیت برای دندان را کاهش می‌دهد.
- پاکسازی دندانها در مطب دندانپزشکی با فواصل دست کم یک ساله یا سالی دو بار توصیه می‌شود.
- استفاده از خمیردندان‌های مخصوص دندان‌های حساس نیز می‌تواند به عنوان اقدامی مؤثر جهت کاهش درد شناخته شود.
- پرهیز از غذاهای اسیدی از مینای باقی مانده دندان محافظت نموده و روند تخریب را کند می‌سازد.
- استفاده از گارد دهان در هنگام خواب موجب کاهش دندان قروچه و درنتیجه عدم آسیب فیزیکی به دندانها میگردد.
- استفاده روزانه از محلول‌های دهانشویه حاوی فلوراید نیز برای کاهش حساسیت پیشنهاد شده است.
نکات مهم درباره استفاده از مواد ضدحساسیت
در این مقاله در مورد مواد ضدحساسیت و کاربرد آن‌ها در دندانپزشکی سخن گفتیم و به شما بهترین زمان استفاده از این ترکیبات را آموزش دادیم. دقت داشته باشید که مواد ضدحساسیت حرفه‌ای بایستی حتماً زیر نظر دندانپزشک مورد مصرف قرار گیرند. همچنین لازم به ذکر است که این مواد را می توانید با تضمین اصالت کالا از فروشگاه های معتبری چون فروشگاه مواد دندانپزشکی دنتیوا تهیه کنید.
در افرادی که علائم حساسیت در آن‌ها خفیف بوده و یا مشکل چندانی را برایشان ایجاد نمی‌کند، می‌توان رویکردهای محافظه‌کارانه از قبیل پرهیز از مواد غذایی حساسیت زا یا مصرف خمیردندان ضدحساسیت را امتحان نمود.
در صورتی که این اقدامات جوابگو نباشند، درمان تخصصی حساسیت زدایی برای افراد ضرورت می‌یابد. در نهایت، لازم به ذکر است که فروشگاه دنتیوا باکیفیت‌ترین محصولات ضدحساسیت را از برترین برندهای موجود در بازار در اختیار دندانپزشکان در سراسر کشور قرار می‌دهد.
از منابع مورد استفاده: healthline
اصولا برای حساسیتهای دندانی خفیف و متوسط استفاده از قرصها و داروهای مسکن پیشنهاد نمیشود و برخی از درمانهای خانگی مانند استفاده از آب نمک توصیه میگردد. درمورد حساسیتهای شدید نیز از آنجا که دارو درمانی، تاثیر موقت دارد، استفاده از ضد حساسیتهای پیشنهاد بهتری خواهد بود.
وقتی لایه روی عاج دندان دراثر عوامل مختلف از بین میرود، عاج دربرابر مواد سرد یا گرم واکنش نشان داده و ایجاد حساسیت و ناراحتی برای فرد میکند.
- بلیچینگ و سفید کردن دندان (این حساسیت البته پس از مدت زمانی کوتاه برطرف خواهد شد)
- تحلیل لثه که معمولا با بالارفتن سن بروز میکند.
- استفاده بیش از حد از خوراکی‌ها و دهانشویه‌های اسیدی
- مسواک زدن شدید و نامناسب
- مصرف بیش از حد نوشابه‌ها و نوشیدنی‌های گازدار
- دندان قروچه یا جویدن خوراکی‌های سفت
کال شدن دندان درواقع اصطلاحی است که در بین عموم بهجای حساسیت دندان مورد استفاده قرار میگیرد.
