بی شک یکی از مهم‌ترین مراحل درمان ریشه یا درمان اندودنتیک را می‌توان پاکسازی مکانیکی و ایریگیشن (irrigation) سیستم کانال ریشه دانست. هدف اصلی از این مرحله پاک کردن هرگونه دبری (debris) از دیواره‌های کانال و شستن این دبری‌ها از فضای کانال ریشه است. برای پاکسازی مکانیکی از انواع مختلفی از فایلهای دستی یا فایل های روتاری از جنس فولاد ضد زنگ یا آلیاژ نیکل-تیتانیوم استفاده می‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی تفاوت‌های اصلی بین فایلهای K و H که زیرمجموعه‌ای از فایلهای دستی (hand files) به حساب می‌آیند، بپردازیم.
درمان ریشه یا درمان اندودنتیک جزو درمان‌های تخصصی در فیلد دندانپزشکی به حساب می‌آید. علل متعددی برای انجام درمان ریشه در منابع این رشته عنوان شده است. در اکثر موارد، علت نیاز به درمان اندودنتیک، عفونت بافت پری رادیکولار (Periradicular) و یا پالپ دندان است. اما گاهی اوقات نیز به عنوان بخشی از پروتکل توان‌بخشی در درمان‌های ارتودنسی، درمان ریشه ممکن است ضرورت یابد. با وجود این، علت هرچه که باشد، ماهیت فرآیند تقریباً یکسان خواهد بود. هدف اصلی از اندو کردن دندان خارج کردن بافت پالپ و حذف عفونت از حفره پالپ و سیستم کانال ریشه است. در مرحله بعد، این فضای خالی با ماده پرکننده به طور کامل پوشانده می‌شود.
تفاوت اصلی بین c-file و k-file ها چیست را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
فایلهای دندانپزشکی و انواع آن‌ها
تب استفاده گسترده از فایلهای دستی و روتاری دندانپزشکی از اواسط قرن هجدهم آغاز شد و در طی قرن بعدی این فایل‌ها به حداکثر محبوبیت خود دست یافتند. همگام با این تحولات، تکنیک‌های مختلف به کارگیری این تجهیزات نیز توسط دندانپزشکان و محققان مورد ابداع قرار گرفت و امروزه اساتید دندانپزشکی از سراسر جهان این تکنیک‌ها را به دانشجویان خود آموزش و همچنین در حرفه روزمره خود مورد استفاده قرار می‌دهند.
طبقه‌بندی‌های متعددی در طول سال‌ها برای فایلهای اندودنتیک پیشنهاد شده است. در مجموع این فایل‌ها را می‌توان در چهار دسته کلی جای داد:
- فایلهای تجسسی یا Exploring
- فایلهای عصب کشی یا Extirpating
- فایلهای پرکننده یا Filling
- فایلهای Enlarging (برای پاکسازی و شکل‌دهی)
در ادامه به معرفی مختصر هر یک از این فایلهای اندودنتیک می‌پردازیم.
راهنمای خرید انواع هندپیس دندانپزشکی را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
فایلهای تجسسی یا Exploring
این فایل‌ها عمدتاً به منظور یافتن اوریفیس‌ها (orifices) و شکل دادن به آن‌ها و یا خارج کردن بافت کلسیفیه از حفره پالپ دندان به کار می‌روند. علاوه بر این فایل‌ها، دریل‌های مخصوصی نیز برای این منظور طراحی گردیده و در مصارف فوق مورد استفاده قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که در درمان‌های حال حاضر اندودنتیک، از ابزارهایی با تکنولوژی امواج فراصوت و سری (tip)های مخصوص اندو استفاده می‌شود.
برای پیدا کردن اوریفیس‌ها از سری‌های مختلفی استفاده گردیده و به این ترتیب رسوب کلسیم توسط این فایل‌ها از حفره پالپ خارج می‌گردد. به علاوه، از این فایل‌ها برای خارج کردن پست‌های فلزی از درون کانال ریشه، ایریگیشن و یا حتی پاکسازی کانال‌های اسکلروز شده نیز استفاده می‌شود. در ضمن، برخی از این تیپ‌ها برای جراحی‌های اندودنتیک و پری رادیکولار کاربرد داشته و به منظور بستن رتروگرید کانال‌های آبچوره که به درمان‌های معمول اندو پاسخگو نیستند به کار می‌روند.
فایلهای عصب کشی یا Extirpating
این فایل‌ها برای بیرون آوردن کامل بافت پالپ به کار برده می‌شوند. این ابزارهای تخصصی تحت عنوان فایلهای باربروچ (Barbed Broach files) شناخته شده و با داشتن چندین سوزن کوتاه و تیز به منظور خارج کردن بافت پالپ از درون کانال ریشه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
چگونه طول کانال عصب را پیدا کنیم؟ را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
فایلهای پرکننده یا Filling
وظیفه فایلهای فیلینگ برداشتن ماده آبچوریشن و فشرده‌سازی آن است. به این ترتیب با استفاده از این فایل‌ها آبچوریشن سه بعدی کانال ریشه قابل انجام خواهد بود. بسته به تکنیک فیلینگ به کار رفته، از ابزارها و وسایل مختلفی ممکن است برای این امر استفاده گردد.
فایلهای Enlarging برای پاکسازی و شکل دهی
این فایل‌ها چندین طبقه‌بندی مختلف را درون خود جای داده‌اند. با این حال، کاربرد اصلی همه آن‌ها پاکسازی و شکل دادن به کانال ریشه است. در فایلهای دستی (hand files)، این کار به صورت دستی انجام گرفته و برای درمان ریشه به روش مکانیکی از فایلهای چرخشی یا روتاری (Rotary files) استفاده می‌شود. این فایل‌ها را می‌توان از جنس فولاد ضد زنگ یا آلیاژی از نیکل و تیتانیوم تهیه کرد. معمولاً این فایل‌ها از نظر شکل سطح مقطع خود با یکدیگر تفاوت داشته که این امر موجب تمایز بنیادین میان این فایل‌ها می‌گردد.
فایلهای دستی نیز خود به دو دسته فایلهای K و H تقسیم می‌شوند. این فایل‌ها تفاوت‌های عمده‌ای با یکدیگر دارند که در ادامه به این تفاوت‌ها اشاره می‌کنیم:
برای اطلاع از قیمت و خرید پلاگر اندو به این صفحه مراجعه کنید.
فایلهای K و H چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
فایلهای دستی نوع K و H هر دو از جنس ترکیبابی چون فولاد ضد زنگ و آلیاژ نیکل و تیتانیوم ساخته می‌شوند و هر یک نقاط قوت و ضعف بخصوص خود را دارند. به طور کلی، فایل‌هایی که از جنس فولاد ضد زنگ هستند فاقد خاصیت الاستیک بوده و در عوض فایلهای نیکل- تیتانیومی (یا به اصطلاح فایلهای NiTi) با انعطاف پذیری بالای خود برای درمان کانال‌های منحنی، گزینه‌ای ایده‌آل در نظر گرفته می‌شوند.
علاوه بر آن، فولاد ضد زنگ نیروی برشی (cutting force) قابل توجهی را به این فایلهای دستی می‌بخشد که این نیرو در مقایسه با فایلهای نیکل تیتانیومی، بسیار بالاتر است. این در حالی است که فولاد از نظر مقاومت در برابر شکستن ضعیف‌تر از NiTi عمل می‌کند. به همین جهت معمولاً استفاده از فایلهای نیکل تیتانیومی امنیت بیشتری را برای بیمار رقم خواهد زد.
برای اینکه به تفاوت‌های فایلهای K و H اندودنتیک بهتر پی ببرید، بهتر است خصوصیات هر یک را به طور مجزا شناخته و سپس نقاط قوت و ضعف این فایل‌ها را با هم مقایسه کنید. برای این کار ابتدا به سراغ معرفی هر یک از این فایل‌ها می‌رویم:
فایلهای K
فایلهای K از بلنک‌ها یا دیسک‌های مربعی یا مثلثی‌شکل ساخته می‌شوند. با وارد کردن نیروی پیچشی به این فایل‌ها، انتهای فعال آن‌ها به صورت مارپیچ عملکرد روتاری خود را اعمال خواهد کرد. این فایل‌ها پر استفاده‌ترین فایلهای دستی در مصارف درمان ریشه به حساب می‌آیند و تقریباً در تمامی مواردی که احتیاج به درمان اندودنتیک باشد کاربرد دارند.
نیروی برشی این فایل‌ها در حد متوسط بوده و K-فایل‌ها برای تمامی تکنیک‌های آماده‌سازی و همینطور به منظور ایجاد فضا (enlargement) در کانال‌های با انحنای زیاد انتخابی ایده‌آل به شمار می‌آیند. زاویه بین شیار برشی و محور طولی فایل K عموماً در محدوده بین ۲۵ تا ۴۰ درجه تخمین زده می‌شود.
اخیراً تکنولوژی نوآورانه‌ای در ساخت این فایل‌ها به کار رفته است و فایلهای K جدید به جای بلنک‌های مربعی یا مثلثی شکل از وایرهای مدور در ساختار خود بهره جسته‌اند. این امر موجب استحکام و انعطاف‌پذیری چشمگیر این فایل‌ها می‌گردد.
به علاوه، با گرد کردن سری (tip) برشی این فایل‌ها، مسیر ورود این فایل‌ها به داخل کانال هموارتر شده است. با این حال در مواردی که فایل از جنس فولاد ضد زنگ است، باید احتیاط بیشتری در این زمینه صورت گیرد.
امروزه با روی کار آمدن فایلهای K نیکل تیتانیومی با انعطاف پذیری فوق‌العاده و سری non-cutting، امکان قرارگیری این فایل‌ها در کانال‌های منحنی بدون هیچگونه مشکلی پدید آمده است.
فایلهای K ریمر
فایلهای K ریمر (reamer) نوع بخصوصی از فایلهای دستی به شمار می‌آیند که سطح مقطعی مثلثی شکل داشته و تعداد مارپیچ‌ها یا برش‌ها در آن‌ها نسبت به فایلهای K معمولی با سطح مقطع مربعی شکل کمتر است. سطح مقطع مثلثی و کمتر بودن تعداد شیارها در فایلهای کا ریمر موجب می‌شود که این فایل‌ها از انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به فایلهای K برخوردار باشند. با این حال امروزه فایلهای K با سطح مقطع مثلثی (و حتی سطح مقطع‌هایی به شکل الماس) و انعطاف پذیری بالا جایگزین ریمرها شده‌اند.
کاربرد فایلهای K ریمر نیز تا حد زیادی مشابه فایلهای K است؛ با این حال بیشترین کاربرد این فایل‌ها به عنوان ابزارهای روتاری برشی مطرح است.
فایلهای H
سطح مقطع بلنک فایلهای H یا Hedstrom به صورت منحنی یا گرد طراحی شده است. این فایل‌ها با استفاده از نیروی برشی قابل توجه و طراحی منحصر به فرد خود، کارایی بالایی در درمان اندودنتیک داشته و به عنوان یک گزینه بسیار عالی برای درمان کانال ریشه به حساب می‌آیند.
شیار فایلهای H به شکل یک مارپیچ پیوسته همانند یک پیچ طراحی شده است. زاویه بین این شیار و محور طولی ابزار نزدیک به ۹۰ درجه بوده و بنابراین از فایلهای H تنها می‌توان برای حرکت طولی در کانال ریشه بهره جست. از همین رو، برای اینکه از حداکثر پتانسیل این ابزارها استفاده گردد، فایلهای H بایستی در همراهی با یک ابزار روتاری برشی به کار روند. به عبارت دیگر، این فایل‌ها به طور ویژه برای شکل دادن به کانال ریشه بعد از پاکسازی و enlargement توسط فایل K مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اگرچه امروزه تلاش‌هایی نیز در راستای ارتقای قابلیت روتاری فایلهای H صورت گرفته است، با این حال کاهش زاویه فلوت (flute angle) این فایل‌ها موجب کاهش کارآیی آن‌ها در پیشبرد حرکات طولی در کانال ریشه می‌گردد. به همین جهت استفاده از این تکنیک اغلب اوقات توصیه نمی‌شود.
نکات مهم درباره تفاوت های فایلهای K و H
در این مقاله به بررسی تفاوت‌های اصلی میان فایلهای اندودنتیک H و K پرداختیم و نقاط قوت و ضعف هر یک را شرح دادیم. در سال‌های اخیر، کیفیت، کارآیی و استانداردسازی فایلهای اندودنتیک دستخوش تحولات چشمگیری شده است.
دندانپزشکان بایستی بسته به شرایط هر بیمار، مناسب‌ترین فایل را برای درمان ریشه انتخاب نموده و از باکیفیت‌ترین برندهای موجود در بازار برای مصارف مد نظر خود بهره جویند. شما می‌توانید لیستی از بهترین برندهای فایلهای دستی اندودنتیک H و K به همراه قیمت و امکانات هر یک را در فروشگاه وب سایت دنتیوا بیابید. برای مطالعه بیشتر دراین باره این مقاله لاتین را پیشنهاد می دهیم.
