فرزهای دندانپزشکی (Dental burs) برای بریدن بافت‌های سخت مانند دندان و استخوان به کار می‌روند. این ابزارها از جنس مواد اولیهای چون فولاد ضد زنگ، تنگستن کارباید و الماس ساخته شده و سه جزء تنه (Shank) گردن (Neck) و سر (Head) دارند. طیف انواع فرزهای به کار رفته در حرفه دندانپزشکی بسیار وسیع بوده و همین موضوع انتخاب از میان آنها را به امری دشوار مبدل می‌سازد.
از همین رو قصد داریم در این مطلب به معرفی انواع فرز دندانپزشکی پرداخته و طبقه بندی‌های مختلف تعریف شده برای این تجهیزات کاربردی را شرح دهیم. خواندن این مقاله به شما کمک می‌کند که هر یک از این طبقه‌بندی را از هم بازشناخته و با سهولت بیشتری اقدام به انتخاب از بین گزینه‌های موجود در بازار نمایید.
فرز دندانپزشکی چیست؟
فرزهای دندانپزشکی پس از اتصال به هندپیس مخصوص در برش دادن و پالیشینگ بافت سخت در داخل دهان به کار برده میشوند. بسته به نوع فرآیند به کار رفته در ساخت این ابزارها، فرزهای دندانپزشکی انواع گوناگونی داشته و هر یک برای مصارف بخصوصی طراحی و به بازار عرضه میشوند.
معمولاً در ساخت فرزهای دندانپزشکی از فولاد یا ترکیب‌هایی چون تنگستن کارباید یا ذرات الماس استفاده می‌گردد. این ابزارها متشکل از سه جزء سر، گردن و تنه بوده و تیغه‌های چرخنده‌ای که موجب برش بافت میشوند در سر این فرزها تعبیه شده‌اند. شنک یا تنه طویل‌ترین بخش فرز است که در داخل هندپیس قرار می‌گیرد. گردن یا Neck نیز موجب اتصال این دو بخش (سر و تنه) به یکدیگر میشود.
بسته به زاویه و نحوه قرار گرفتن تیغه‌ای و شکل سر فرز، موارد کارکرد این وسیله در حرفه دندانپزشکی تعریف می‌گردد. طبقه‌بندی‌های دیگری نیز برای این ابزارها پیشنهاد شده است که در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم:
بهترین توربین دندانپزشکی چه ویژگی هایی دارد؟
طبقه بندی انواع فرز دندانپزشکی
اما انواع فرزهای دندانپزشکی کدامند؟ پاسخ به این پرسش کار بسیار دشواری است. چراکه صدها تفاوت ظریف بین هر یک از این ابزارها با یکدیگر وجود دارد که موجب تمایز اساسی آنها از سایرین گردیده و این طیف روز به روز نیز در حال گسترش است.
بسیاری از اوقات، عدم برخورداری از دانش کافی یا کمبود کارهای پژوهشی موجب می‌گردد که هم تازه‌کاران و هم افراد باتجربه به سادگی از کنار برخی از تجهیزاتی که بالقوه می‌تواند کیفیت کار دندانپزشکی آنان را ارتقا بخشند عبور کرده و این فرصت‌ها را نادیده بیانگارند. از همین رو، ضرورت آشنایی با طبقه بندی‌های مختلف فرزهای دندانپزشکی نتیجه میشود.
در دهه ۸۰ میلادی، مراکز بین‌المللی دندانپزشکی تصمیم گرفتند که تمامی فرزهای دندانپزشکی را در یک زیرگروه و طبقه بندی مشترک بگنجانند. طبقه بندی‌هایی که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم، حاصل همین تلاش مؤسسات بین‌المللی است.
بررسی تفاوت اصلی بین فایل‌های K و H را در این مقاله مطالعه کنید.
طبقه بندی فرزهای دندانپزشکی بر مبنای ابزار چرخنده
نخستین و ساده‌ترین دسته‌بندی فرزها را می‌توان بر مبنای نوع ابزار چرخنده‌ای که قرار است فرز به همراه آن مورد استفاده قرار گیرد تعریف نمود.
فرزهای مناسب توربین (با قدرت چرخش بالا) یا FG (فریکشن گریپ)
این فرزها اندازه‌ای نسبتاً کوچک داشته و همراه با توربین‌های دندانپزشکی پرسرعت به کار می‌روند. قطر دیامتر تنه این فرزها ۶/۱ میلی متر بوده و انتهای آنها آزاد است. طول شنک نیز بر اساس استاندارد ایزو بین‌المللی تعیین گردیده و از 3XX شروع میشود. لازم به ذکر است که طول نهایی بسته به نوع و شکل برش مورد نظر متفاوت خواهد بود.
فرزهای مناسب آنگل (CA) یا با زاویه عمود (RA)
سایز متوسط فرز برای کار با هندپیس‌های آنگل با سرعت کم تا متوسط مناسب خواهد بود. قطر هندل این فرزها ۳۵/۲ میلی متر بوده و یک ناچ (Notch) در انتهای آن دارد که موجب فیکس کردن آن بر روی سری دستگاه میشود. به کمک این ناچ می‌توان به سادگی فرزهای با زاویه عمود را از دیگر انواع فرز شناسایی نمود.
طول هندل نیز براساس استاندارد بین المللی ایزو تعیین گردیده و از 2XX شروع میشود. لازم است اشاره کنیم که در اینجا نیز طول نهایی بسته به نوع و متد برش فرز متفاوت خواهد بود. فرزهای مخصوص آنگل از جنس الماس یا تنگستن در بازار یافت میشوند.
فرزهای هندپیس یا HP
این فرزها نسبت به مدل‌های قبلی بزرگ‌تر بوده و به منظور کار با هندپیس‌های با سرعت پایین در مطب، لابراتوار و حتی هنگام جراحی به کار می‌روند. قطر شنک در این فرزها ۳۵/۲ میلی متر است.
طول تنه نیز براساس استاندارد ایزو تعیین گردیده و کمترین آن 1XX است (طول نهایی بسته به نوع و شکل برش متفاوت خواهد بود).
راهنمای خرید اسید اچ در بهترین نوع و برند را در این مقاله مطالعه کنید.
طبقه بندی فرزها بر مبنای نوع مواد سازنده
فرزهای فولادی
علت محبوبیت بالای این فرزها، قابلیت انعطاف بالای آن‌هاست. این ابزارهای کاربردی به وفور در حرفه روزمره دندانپزشکی برای حذف دنتین و آماده سازی کاویته‌های دندانی به کار برده میشوند.
معمولاً فرزهای فولادی به همراه یک شنک RA از نوع latch عرضه گردیده و از مقاومت بالایی در برابر لب پر شدن و شکستن برخوردارند. با این حال، معمولاً این فرزها زودتر از فرزهای ساخته شده توسط تنگستن کارباید کند میشوند و امکان خوردگی آنها نیز به مرور زمان وجود دارد.
فرزهای ساخته شده توسط تنگستن کارباید (ISO 500)
این فرزها جایگزینی برای فرزهای تمام فولادی قدیمی‌تر به شمار می‌روند. قسمت سری در این ابزارها از آلیاژ تنگستن ساخته شده است که موجب تقویت خواص فیزیکی آنها می‌گردد. فرزهای تنگستن کارباید با نام ISO500 در طبقه بندی استاندارد بین‌المللی شناخته میشوند.
آلیاژ به کار رفته در این فرزها تا سه برابر سخت‌تر از فرزهای فولادی بوده و دندانپزشک را قادر می‌سازد که فینیشینگ فوق العاده‌ای را برای ساختارهای دندانی به ارمغان بیاورد. این فرزها به همراه شنک‌های FG و RA به بازار عرضه میشوند. کاربرد عمده این ابزارها بیش از همه در ظریف‌کاری و فینیشینگ ترمیم‌های کامپوزیتی مطرح است.
قیمت فرزهای تنگستن کارباید نسبت به انواع فولادی بالاتر است؛ اما در عوض این فرزها عمر کارکردی طولانی‌تری دارند. این فرزها عمدتاً به واسطه ارتعاش و لرزش اندک خود نسبت به دیگر فرزها شناخته میشوند و دبری‌ها (debris)ی اندکی را به هنگام استفاده بر جای می‌گذارند. معمولاً در ساخت تیپ این فرزها از تنگستن استفاده میشود که نسبت به فولاد شکننده‌تر است. بنابراین معمولاً شنک را از جنس فولاد می‌سازند.
فرزهای الماسی
این نوع از فرزها با به کارگیری چندین لایه پودر کربن (الماس) در قسمت فعال خود، جزو باکیفیت‌ترین و دقیق‌ترین ابزارهای برش در فیلد کاری دندانپزشکی طبقه بندی میشوند. در این ابزارها از تکنیک‌های گالوانیزه بهره گرفته شده است. این فرزها در طبقه بندی ایزو با استاندارد ISO 860 شناخته میشوند.
فرزهای الماسی به طور گسترده توسط دندانپزشکان در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولاً از این فرزها به همراه هندپیس‌های پرسرعت استفاده میشود. الماس با ایجاد سایش بر روی بافت‌های سختی چون مینای دندان و استخوان قادر است سطحی خشن را برای این بافت‌ها رقم زده و با نفوذ بالای خود در این ساختارها، شکل مورد نظر را در آنها به وجود آورد.
این فرزها از تلفیق ذرات ریز الماس در داخل یک سوبسترا ساخته شده‌اند و اغلب به همراه یک شنک فریکشن گریپ (FG) به کار می‌روند.
فرزهای الماسی برای تقلیل دادن ساختارهای دندانی به کار رفته و اغلب از آنها در درمان‌های مرتبط با روکش یا ونیر استفاده میشود. کیفیت بالای این فرزها موجب شده است که این ابزارها با نهایت دقت و سرعت برای ایجاد برش‌های تمیز به کار روند. با این حال این فرزها در مقایسه با دیگر انواع مشابه خود، از ماندگاری پایین‌تری برخوردار بوده و عملیات استریلیزاسیون مکرر نیز موجب کاهش قابلیت برش در این ابزارها می‌گردد.
راهنمای خرید سوند دندانپزشکی را در اینجا به طور مفصل بررسی کرده ایم.
طبقه بندی فرزها از نظر شکل
شکل فرزها را می‌توان تمایزبخش‌ترین عامل برای تعیین نوع این ابزارها دانست. برخی از پرکاربرترین اشکالی که امروزه برای ساخت فرزهای دندانپزشکی به کار می‌روند، عبارتند از:
- بالمیل یا آسیاب گلولهای (فرز Ball mill): این نوع فرز برای حذف بافت پوسیده دندان، باز کردن کاویته‌ها در حین جراحی و همینطور ایجاد شیارهای هدایت کننده در درمان ارتودنسی ایده‌آل به شمار می‌آیند.
- فرزهای استوانهای با سر عمودی (Cylindrical burs, right angle head): این فرزها برای ایجاد سطوح هموار بسیار مناسب خواهند بود.
- فرزهای استوانهای با سر منحنی (Cylindrical burs, curved head): مناسب برای ایجاد شیارهای هدایت کننده اکلوزال
- فرزهای استوانهای با سر گرد (Cylindrical burs, round headed): مناسب برای ستینگ و ایجاد شیارهای هدایت کننده و بول (Bevel) در اقدامات پیش از جراحی‌های پروتز
- فرزهای مخروطی با سر عمودی (Cone drill, right angle head): این فرزها برای ایجاد step و مشخص کردن خط آخر در آماده سازی‌های پروتزی ایده آل در نظر گرفته میشوند.
- فرزهای مخروطی وارونه (Inverted cone drill): ایده آل برای آماده سازی کاویته‌های نگهدارنده (Retentive)
- فرزهای شعله شمعی (Flame drill): از این فرزها می‌توان به آسانی در نواحی پراصطکاکی چون دندان‌های جلو و نیش بهره جست.
- فرزهای چرخی (Wheel Bit): این فرزها به منظور حفظ ریتنشن مکانیکی و خصوصاً در نواحی با اصطکاک شدید کاربرد دارند.
- فرزهای سرپهن یا تورپیدو (Terpedo Bit): این فرزها به طور ویژه برای ایجاد خطوط نهایی در پروتزهای ثابت کاربرد دارند.
طبقه بندی فرزها بر مبنای قطر قسمت فعال
این طبقه بندی بر مبنای اندازه تیپ یا بخش فعال فرز صورت گرفته و بنابراین می‌توان سایزهای متعددی را برای یک مدل خاص از فرز تعریف نمود.
به عنوان مثال در بین فرزهای گلولهای (که از نظر شکل جزو طبقه بندی ایزو ISO.001 قرار می‌گیرند) فرزهایی به ابعاد بسیار ظریف مانند ISO.009 یافت میشود که عمدتاً برای اقدامات بسیار دقیق مانند پاکسازی نقاط پوسیدگی که به تازگی شکل گرفته‌اند به کار می‌روند. همچنین در بین این فرزها می‌توان قطرهای بزرگ‌تر را نیز برای استفاده در درمان‌های تعبیه پروتز یا جراحی مورد استفاده قرار داد.
طبقه بندی فرزها بر مبنای سایز گریت (Grit)
نوار رنگی دور گردن فرز بیانگر سایز گریت یا سایز ذرات (grain) این ابزار است. از ذرات خشن‌تر زمانی استفاده میشود که می‌خواهیم بافت بیشتری را برداریم. برای مثال در هنگام پاکسازی حفرات پوسیدگی. این در حالی است که گریت‌های ظریف‌تر برای پالیشینگ و فینیشنگ ترمیم نهایی به کار می‌روند.
طبقه بندی انواع فرز دندانپزشکی بر اساس قطر
آخرین ویژگی‌ای که برای طبقه بندی فرزهای دندانپزشکی به کار می‌رود، قطر سر یا Head این ابزارهاست. فرزهای با کمترین قطر سر برای کارهای ظریف و دقیق به کار می‌روند. در حالی که سایزهای بزرگ‌تر مخصوص اقدامات جراحی خواهند بود.
انواع فرز دندانپزشکی
در این مقاله به معرفی انواع فرز دندانپزشکی و طبقه بندی‌های مختلفی که برای این ابزارهای کاربردی در حرفه دندانپزشکی پیشنهاد شده است سخن گفتیم. به طور کلی فرزهای دندانپزشکی را می‌توان از نظر جنس مواد سازنده به انواع فولادی، فرزهای ساخته شده توسط تنگستن کارباید و فرزهای الماسی تقسیم بندی نمود.
شکل این فرزها نیز عامل دیگری است که موجب تمایز آنها از یکدیگر میشود. به طور معمول از فرزهای با سری گرد برای آماده سازی کاویته و آندرکات‌ها استفاده میشود. فرزهای کراس-کات برای کار با روکش و سکشن بندی کردن دندان‌ها به کار می‌روند و از فرزهای مخصوص فینیشینگ نیز برای پرداخت نهایی ترمیم‌ها استفاده میشود.
سیستم بین‌المللی ایزو هر یک از فرزهای دندانپزشکی را با یک کد ۱۵ رقمی نامگذاری می‌کند که این امر امکان تمایز دقیق این ابزارها را میسر می‌سازد. هر کد از شش قطعه مجزا تشکیل شده است که هر یک بیانگر ویژگی‌های زیر است:
- نوع فرز
- نوع شنک
- طول فرز
- شکل سر یا Head
- سایز گریت
- حداکثر دیامتر سر
شما می‌توانید با مد نظر قرار دادن این سیستم طبقه بندی و ویژگی‌های مختلف هر یک از فرزهای دندانپزشکی اقدام به انتخاب مناسب‌ترین فرزها برای مصارف مورد نیاز خود نمایید.
لازم به ذکر است که فروشگاه وب سایت دنتیوا دربردارنده طیف گسترده‌ای از انواع لوازم و مواد دندانپزشکی بوده و شما می‌توانید با مراجعه به این فروشگاه از گزینه‌های در دسترس موجود در بازار و همچنین خصوصیات و قیمت هر یک اطلاع حاصل کنید.
فرزهای دندانپزشکی پس از اتصال به هندپیس مخصوص در برش دادن و پالیشینگ بافت سخت در داخل دهان به کار برده میشوند. بسته به نوع فرآیند به کار رفته در ساخت این ابزارها، فرزهای دندانپزشکی انواع گوناگونی داشته و هر یک برای مصارف خاصی طراحی و به بازار عرضه میشوند.
فرز دندانپزشکی معمولا از جنس مواد اولیهای چون فولاد ضد زنگ، تنگستن کارباید و الماس ساخته میشود.
شکل فرزهای دندانپزشکی مهمترین تمایز آنها است. برخی از اشکال پرکاربرد فرز دندانپزشکی عبارتند از:
- بالمیل یا آسیاب گلولهای (فرز Ball mill)
- فرزهای استوانهای با سر عمودی (Cylindrical burs, right angle head)
- فرزهای استوانهای با سر منحنی (Cylindrical burs, curved head)
- فرزهای استوانهای با سر گرد (Cylindrical burs, round headed)
- فرزهای مخروطی با سر عمودی (Cone drill, right angle head)
- فرزهای مخروطی وارونه (Inverted cone drill)
- فرزهای شعله شمعی (Flame drill)
- فرزهای چرخی (Wheel Bit)
- فرزهای سرپهن یا تورپیدو (Terpedo Bit)
فرز الماسی برای کاهش ساختارهای دندانی به کار رفته و اغلب در درمان‌های مرتبط با روکش یا ونیر استفاده میشود. کیفیت بالای این فرزها موجب شده است که این ابزارها با نهایت دقت و سرعت برای ایجاد برش‌های تمیز به کار روند. با این حال فرز الماسی در مقایسه با دیگر فرزها، ماندگاری پایین‌تری دارد و استریلیزاسیون مکرر موجب کاهش قابلیت برش در آن میشود.
