تاریخچه ساخت مواد قالبگیری در دندانپزشکی به سال ۱۹۵۵ میلادی و عرضه نخستین قالب‌های ایمپرشن الاستیکی محتوی ترکیبات پلی سولفیدی بازمی‌گردد. پس از آن، قالب‌های الاستیکی با بیس پلی اتر و در دهه‌های بعد مواد قالبگیری متشکل از پلی وینیل سیلوکسان روی کار آمدند. در سال‌های اخیر، به کارگیری سیلیکون و ترکیبات مشتق از آن به عنوان ایمپرشن‌های دندانی انقلابی را در عرصه دندانپزشکی رقم زده است.
سیلیکون‌های تراکمی (Condensation silicone) یا به اصطلاح C-Siliconeها جزو نخستین ترکیبات سیلیکونی به کار رفته در مصارف دندانپزشکی و به طور خاص، قالبگیری دندان به حساب می‌آیند. این مواد تحت عنوان سیلیکون‌های سنتی یا Conventional نیز شناخته می‌شوند. فرآیند ستینگ (Setting) یا سفت شدن این ترکیبات سیلیکونی در دمای اتاق انجام می‌گیرد؛ به همین جهت گاهی از آن‌ها با نام سیلیکون‌های RTV (Room-Temperature Vulcanizing) نیز یاد می‌شود. بیشترین کاربرد این مواد در قالب‌گیری‌های مربوط به روکش‌های دندانی، بریج‌ها، اینلی و آنلی مطرح است. در برخی موارد می‌توان از C-Siliconeها برای قالبگیری ست کامل دندان‌های مصنوعی نیز استفاده نمود. در این مقاله قصد داریم به معرفی مشخصات سیلیکون‌های تراکمی و انواع آن‌ها پرداخته و به شما اطلاعاتی جامع و کاربردی در مورد ماده قالبگیری C-Silicone ارائه دهیم.
ترکیب شیمیایی سیلیکون‌های تراکمی چیست؟
C-Siliconeها به صورت یک سیستم متشکل از دو نوع خمیر پایه و خمیر Acceleration تهیه و به بازار می‌گردند. ترکیبات سازنده هر یک از این اجزا به شرح زیر است.
- خمیر پایه (Base) از پلیمرهای پلی سیلوکسان با انتهای هیدروکسی، ماده فیلر (از جنس کریستوبالیت، تالک یا نشاسته) و ترکیبات رنگدانه‌ای تشکیل شده است.
- خمیر Acceleration حاوی آلکیل سیلیکات، کاتالیزور کاسموس (Stannous Octoate) و ترکیبات فیلری بوده و با خمیر پایه ترکیب می‌شود. کاتالیزور خود دو جزء دارد: جزء مایع آن متشکل از عامل کراس لینک (معمولاً تتراهیدروکسی سیلان) و ماده فعال ساز یا Activator (معمولاً دی بوتیل تین دی لورات) است. جزء خمیری کاتالیست نیز از ترکیبی از عامل کراس لینک، فعال ساز یا اکتیویتور و روغن بی‌اثر (inert oil) با یک ماده فیلر ساخته می‌شود.
به دنبال مخلوط شدن این دو خمیر با یکدیگر، یک واکنش شیمیایی ویژه میان این ترکیبات آغاز می‌گردد. زمان مخلوط شدن سیلیکون‌های تراکمی در حدود ۴۵ ثانیه بسته به دستورالعمل کمپانی سازنده متغیر بوده و زمان ستینگ آن نیز در حدود ۸ الی ۹ دقیقه تخمین زده می‌شود. این مواد در سه درجه ویسکوزیته مختلف شامل پوتی با ویسکوزیته بسیار بالا در حد ۶۰ الی ۷۰ درصد، ویسکوزیته ۳۵ تا ۷۵ درصد یا متوسط و ویسکوزیته پایین در حد ۵ الی ۱۵ درصد یافت می‌گردند.
از سیلیکون‌های تراکمی در چه مواردی استفاده می‌شود؟
شایع‌ترین کاربردهای C-Siliconeها را می‌توان در قالبگیری برای دندان‌های مصنوعی فلزی و متحرک، ترمیم‌های غیرمستقیم کست و به عنوان ماتریکس برای ترمیم‌های مستقیم و غیرمستقیم مطرح نمود. سیلیکون‌های تراکمی در مقایسه با سیلیکون‌های افزایشی A-Siliconeها از دانسیته متفاوتی برخوردار بوده و بنابراین در به کارگیری آن‌ها بایستی از تکنیک دو مرحله‌ای استفاده گردد. دانسیته بالاتر این ترکیبات پس از فرآیند پلیمریزاسیون عامل مهمی است که این مواد را برای قالبگیری برای پروتزهای ثابت به انتخابی ایده‌آل مبدل می‌سازد.
مزایای استفاده از سیلیکون‌های تراکمی C-Silicone چیست؟
یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از سیلیکون‌های تراکمی دقت بالای این مواد در انجام فرآیند قالبگیری است. این مواد کوچکترین جزئیات سطوح را بازسازی نموده و به همین جهت برای قالب‌گیری‌های سخت و پیچیده گزینه‌ای مناسب به شمار می‌آیند.
دندانپزشکان سال‌های متمادی است که از این ترکیبات برای ساخت و طراحی قالب‌های دندانی استفاده می‌کنند. از همین رو، محبوبیت و شناخته شدگی بالای این مواد را نیز می‌توان به عنوان یکی دیگر از نقاط قوت C-Siliconeها به حساب آورد. به علاوه، بو و طعم خوشایند این ترکیبات و عدم باقی گذاشتن لکه بر روی دندان نیز موجب پذیرش بالاتر سیلیکون‌های نوع C در میان بیماران گردیده است.
نکته دیگر اینکه مدت زمان اعمال تغییر و کار بر روی این سیلیکون‌ها به گونه‌ای تنظیم شده است که استفاده از آن‌ها را برای دندانپزشک بسیار آسان می‌سازد. سیلیکون‌های تراکمی کمترین میزان تغییر شکل را پس از قالبگیری از خود نشان داده و از خواص الاستیکی مطلوبی نیز برخوردارند. این ترکیبات با دارا بودن استحکام پارگی در حد 3000 gm/cm و نرخ تغییر شکل دائمی ۱ الی ۳ درصد جزو باثبات‌ترین ترکیبات به کار رفته در قالب‌گیری‌های دندان محسوب می‌گردند. به طور کلی این مواد در مقایسه با ترکیبات پلی سولفیدی قدیمی‌تر استحکام و سختی بالاتری دارند و می‌توان آن‌ها را با نقره و مس تحت فرآیند الکتروپلیتینگ (Electroplating) قرار داد. عمر فروشگاهی (shelf life) این محصولات در حدود ۲ سال تخمین زده می‌شود.
راهنمای خرید انواع هندپیس دندانپزشکی را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
سیلیکون‌های تراکمی چه معایبی دارند؟
در کنار نقاط قوت متعددی که در بخش قبلی به آن‌ها اشاره نمودیم، سیلیکون‌های تراکمی نقاط ضعفی نیز دارند. از جمله آنکه هم سیلیکون‌های تراکمی و هم سیلیکون‌های افزایشی یا A-Siliconeها دارای خاصیت آب‌گریزی (هیدروفوبی) بوده و این امر موجب می‌گردد که این مواد برای کارکرد صحیح خود احتیاج به محیطی کاملاً خشک در حفره دهان داشته باشند. این در حالی است که فراهم آوردن این شرایط در دهان کاری دشوار تلقی شده و احتیاج به دقت بسیار بالایی در کار با این مواد خواهد داشت. به همین جهت ممکن است برخی دندانپزشکان در استفاده از این سیلیکون‌ها تردید نشان دهند.
به علاوه، متأسفانه سیلیکون‌های تراکمی از ثبات ابعادی چندانی مشابه آنچه در نوع افزایشی دیده می‌شود برخوردار نبوده و بنابراین در صورت عدم رعایت نسبت‌های مناسب ممکن است تغییرات ابعادی نامطوبی را از خود نشان دهند. در حقیقت در کار با C-Siliconeها بایستی انتظار درصدی انقباض یا Shrinkage را داشته باشید. نکته دیگری که به عنوان یکی از نقاط ضعف مهم این مواد مطرح است، قیمت این سیلیکون‌هاست که در مقایسه با ترکیبات دیگری که به عنوان ماده قالبگیری مورد استفاده قرار می‌گیرند، اندکی بالاتر بوده و موجب می‌شود که برخی از افراد از انتخاب این مواد دوری کنند.
در ادامه این مطلب یک مورد از مواد قالبگیری پرکاربرد C-Silicone در دندانپزشکی تحت عنوان ماده قالبگیری اسپیدکس را به شما معرفی می‌کنیم. این تنها یک نمونه از محصولات متعددی است که توسط کمپانی‌های مطرح جهانی در این زمینه به بازار عرضه شده‌اند. شما می‌توانید استعلام خصوصیات و قیمت این مواد را از فروشگاه وب سایت دنتیوا به دست آورید.
آیا با معایب و مزایای سیلیکون‌های افزایشی یا A-Siliconeها در دندانپزشکی آشنا هستید؟
ماده قالبگیری اسپیدکس (Speedex)
ماده قالبگیری C-Silicone اسپیدکس، ساخت کمپانی سوئیسی کولتن (Coltene) بوده و ست کامل آن متشکل از پوتی، فعال ساز (اکتیورتور) و واش بادی مخصوص به نام لایت بادی (Light body) است. از این محصول می‌توان برای انجام انواع قالب‌گیری‌های دو مرحله‌ای (پوتی/واش) و قالبگیری دنچرهای کامل و پارشیل نیز استفاده نمود. خاصیت بازگشت‌پذیری الاستیک و تکرارپذیری فوق العاده این محصول به جز اسپیدکس تنها در سیلیکون‌های افزایشی نوع A یافت می‌گردد. برخورداری از ثبات ابعادی فوق‌العاده (تا 7 روز)، امکان کنترل رطوبت و ویسکوزیته ایده‌آل و همچنین امکان ضدعفونی کردن این ماده پس از قالبگیری از جمله مواردی است که سیلیکون C-Silicone اسپیدکس را به یکی از برترین گزینه‌های موجود در بازار مبدل می‌سازد.
از نظر خاصیت تر شوندگی، بزاق و یا خون هیچ گونه تأثیر منفی بر روی کار با این سیلیکون تراکمی نداشته و این یک مزیت بسیار مهم در رابطه با این محصول به حساب می‌آید. به علاوه سیستم اسپیدکس این امکان را به دندانپزشک می‌دهد که از یک اکتیویتور برای سه درجه قوام مختلف استفاده نماید. برخی از دیگر نقاط قوت این محصول عبارتند از:
- ثبات ابعادی تا ۷ روز
- امکان کنترل ورکینگ تایم
- سطح فعال
- کنترل رطوبت و خاصیت آبدوستی (هیدروفیلی)
- دقت بالا
پوتی این محصول با قوام ایده‌آل خود به خوبی با واش اسپیدکس انطباق می‌یابد. این کمپانی علاوه بر آن یک پوتی سافت با قوام نرم را نیز عرضه می‌کند که آن هم با واش اسپیدکس سازگاری دارد. این پوتی سافت را می‌توان به آسانی از طریق میکس کردن به صورت قوام یکنواخت در آورد. همچنین دندانپزشک می‌تواند با تعیین دوز اکتیویتور مورد استفاده خود زمان ستینگ را مطابق با تکنیک به کار رفته تنظیم نماید.
در فروشگاه اینترنتی مواد دندانپزشکی دنتیوا شما می‌توانید به راحتی و در کیفیت بالا خرید خود را انجام دهید.
سخن آخر
امروزه از ترکیبات سیلیکونی به طور گسترده در انجام قالب‌گیری‌های دندان در کلینیک‌های دندانپزشکی استفاده می‌شود. این ترکیبات در دو نوع تراکمی (Condensation type) یا C-Silicone و افزایشی (Addition type) یا A-Silicone موجود بوده و با در برداشتن خواص فیزیکی منحصر به فرد برای انواع قالبگیری ایده‌آل در نظر گرفته می‌شوند. سیلیکون‌های تراکمی از ترکیب یک خمیر پایه و کاتالیزور ساخته می‌شوند و با دقت فوق‌العاده تمامی جزئیات دندان را بازسازی می‌کنند. برخورداری از استحکام پارگی فوق العاده بالا و خواص الاستیک مطلوب و نیز مقاومت در برابر تغییر شکل از جمله مواردی است که این ترکیبات را در شمار پرکاربرترین و محبوب‌ترین مواد قالبگیری دندان جای داده است. در این مقاله خصوصیات این سیلیکون‌ها را شرح داده و به توضیح مشخصات یکی از ست‌های قالبگیری C-Silicone پرکاربرد در دندانپزشکی، یعنی ست اسپیدکس پرداختیم. شما می‌توانید اطلاعات بیشتر در مورد نحوه خرید این محصولات را در فروشگاه وب سایت دنتیوا بیابید.
