یکی از مشکلات عمده‌ای که دندانپزشکان در حوزه اقدامات بالینی به صورت کلی، و به طور خاص در درمان‌های ترمیمی و اندودونتیک (درمان ریشه) با آن مواجه‌اند، جداسازی (ایزولاسیون) فیلد کاری به منظور کنترل رطوبت است.
برای اینکه سیلینگ (Sealing) خوبی در کانال ریشه صورت گرفته و از آلوده‌سازی آن توسط خون جلوگیری شود، سیستم کانال آبچوره (Obturated) شده بایستی کاملاً خشک باشد. در حین فرآیند پالپ کپینگ (Pulp Capping) مستقیم نیز، کنترل خونریزی بسیار حائز اهمیت است. علاوه بر آن در طی فرآیند سیل (Seal) کردن پرفوراسیون ریشه، خشک بودن فیلد پیش‌نیازی مهم و ضروری به شمار می‌آید. در نهایت، جراحی اپیکال مستلزم خشک بودن کامل آماده‌سازی رتروگرید (Retro-preparation) بوده و بنابراین حتماً این مسئله نیز بایستی در فرآیند درمان مد نظر قرار گیرد.
از سوی دیگر، در سال‌های اخیر، سازگاری بافتی مواد دندانپزشکی به دغدغه‌ای مهم در این حوزه کاری بدل شده است. این امر به خصوص در شاخه درمان‌های محافظه کارانه و نیز اندودنتیک مطرح است. MTA که کوتاه شده عبارت Mineral Trioxide Aggregate است، ماده‌ای با خاصیت سازگاری بالا با بافت دهان و دندان بوده و توسط دکتر ترابی‌نژاد و همکاران وی به عنوان یک ترکیب سیمانی جدید معرفی و وارد بازار پر رقابت دندانپزشکی شده است.
ما در این مقاله قصد داریم به شما کاربردهای اصلی MTA را شرح داده و به بررسی ویژگی‌هایی که موجب برتری این ماده در مصارف ذکرشده می‌گردند بپردازیم. برای شروع ابتدا به سراغ معرفی ترکیب MTA و خواص منحصر به فرد آن می‌رویم:
MTA چیست؟
MTA از تمامی ویژگی‌های یک سمان ایده‌آل برای سیل کردن ارتباط بین سیستم کانال ریشه و حفره دهان (اکسپوژرهای مکانیکی و نیز اکسپوژرهای ناشی از پوسیدگی پالپ) و نیز بین این سیستم و بافت پریودنتال (برای مثال پرفوراسیوان‌های ناشی از دستکاری، اپکس‌های باز یا تحلیل رفته و آماده سازی‌های انتهای ریشه) برخوردار است.
این ماده یک سمان اندودنتیک با خاصیت سازگاری بافتی خارق‌العاده است که می‌تواند موجب القای فرآیند بهبودی و ساخت استخوان جدید یا استئوژنز (Osteogenesis) گردد. خاصیت آبدوست بودن نیز از جمله دیگر ویژگی‌های کلیدی این ماده در مصارف فوق به حساب می‌آید.
MTA به صورت یک ترکیب پودری متشکل از تری‌اکسیدهای با ذرات کوچک (از قبیل تری کلسیم اکسید، سیلیکات اکسید و بیسموت اکسید) و دیگر ذرات هیدروفیل (از قبیل تری کلسیم سیلیکات و تری کلسیم آلومینات که مسئول خواص فیزیکی و شیمیایی این ترکیب به شمار می‌آیند) تهیه و عرضه می‌گردد. ستینگ MTA در حضور رطوبت صورت گرفته و هیدراسیون پودر منجر به ساخت ژلی کلوئیدی با اسیدیته یا pH معادل ۵/۱۲ می‌گردد. این ژل ظرف مدت تقریباً ۳ الی ۴ ساعت به یک ترکیب جامد مبدل می‌گردد.
این سمان در مقایسه با دیگر مواد اندو که امروزه به طور شایع در درمان ریشه به کار می‌روند، از نظر سازگاری بافتی، خواص آنتی باکتریال، تطابق لبه‌ای (Marginal adaptation) و همچنین ویژگی‌های مربوط به سیلینگ دارای برتری بوده و نیز از خاصیت آبدوستی ذاتی برخوردار است. در ادامه به توضیح بیشتر این خواص می‌پردازیم:
سازگاری بافتی MTA
از جنبه سازگاری بافتی، MTA فاقد اثر سایتوتوکسیک (Cytotoxic) یا سمیت سلولی در مواجهه با فیبروبلاست‌ها و استئوبلاست‌ها بوده و هنگام استفاده از آن می‌توان از ساخت پل‌ها (بریج‌ها)ی دنتین جهت انجام فرآیند پالپ کپینگ مستقیم بهره برد. مطالعات دیگر نیز نشان داده‌اند که هنگام به کارگیری MTA در سیل کردن پرفوراسیون‌ها و نیز هنگامی که از این ماده به عنوان ترکیب رتروفیلینگ (Retrofilling) در جراحی‌های اندودنتیک استفاده می‌شود، تشکیل و رشد سمنتوم، لیگامان پریودنتال و استخوان در مجاورت MTA قابل انتظار خواهد بود.
خواص ضد میکروبی و تطابق لبه‌ای
ترابی‌نژاد و همکاران وی همچنین نشان دادند که خواص ضد میکروبی MTA در مقایسه با آمالگام، IRM (که یک سمان حاول زینک اکساید و اوژنول تقویت شده توسط پلی متیل متاکریلات است) و SuperEBA (سمان زینک اکساید و اوژنول تقویت شده با آلومینیوم اکساید و اتوکسی بنزوییک اسید) دارای برتری بوده و همچنین از نظر تطابق لبه‌ای و خواص مرتبط با سیلینگ نیز این ماده در اولویت نخستین بین گزینه‌های موجود قرار می‌گیرد.
خاصیت آبدوستی
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، ویژگی اصلی متمایزکننده MTA از دیگر موادی که امروزه در درمان ریشه به کار می‌روند، خاصیت آبدوستی آن است. مواد به کار رفته در ترمیم انواع پرفوراسیون، سیل کردن آماده سازی‌های رتروگرید در جراحی‌های اندودنتیک، و همینطور موادی که برای بستن اپکس‌های باز و یا محافظت از پالپ در پالپ کپینگ مستقیم به کار می‌روند، خواه ناخواه در تماس با خون و دیگر مایعات بافتی قرار می‌گیرند. رطوبت از نظر اثرات بالقوه‌ای که بر روی خواص فیزیکی و قابلیت سیلینگ مواد ترمیمی دارد، حائز اهمیت است.
MTA تنها ماده‌ای است که تحت تأثیر آلوده سازی با رطوبت و یا خون قرار نمی‌گیرد. حضور یا عدم حضور خون بر روی قابلیت سیلینگ MTA تأثیری نخواهد داشت. در حقیقت، ستینگ این ماده تنها در حضور آب امکان‌پذیر خواهد بود.
در ادامه این مقاله به معرفی کاربردهای مختلف این ماده در درمان ریشه پرداخته و ارتباط خواص ذکر شده را با کاربرد مورد نظر شرح می‌دهیم.
برای مقایسه مشخصات و قیمت انواع سیلر دندانپزشکی به این صفحه مراجعه کنید.
پالپ کپینگ با MTA
از بین ترکیباتی که امروزه به منظور انجام فرآیند پالپ کپینگ مستقیم در دسترس وجود دارند، MTA انتخاب اول خواهد بود. انجام پالپ کپینگ زمانی ضرورت می‌یابد که پالپ دندانی با اپکس نابالغ بدون وجود شواهد التهاب برگشت ناپذیر اکسپوز شده باشد. در چنین مواردی، حفظ حیات پالپ بسیار حائز اهمیت بوده و بنابراین MTA در این موارد به کلسیم هیدروکساید ارجحیت خواهد داشت.
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که MTA موجب تحریک ساخت بریج‌های دنتین در مجاورت پالپ دندان می‌گردد. ساخت دنتین جدید محصول قابلیت سیلینگ MTA، سازگاری بافتی و خاصیت قلیایی آن است. همچنین MTA در مقایسه با کلسیم هیدروکساید، خاصیت ضد میکروبی قوی‌تری را از خود نشان می‌دهد که همین امر آن را برای به کارگیری در مصارف فوق مناسب‌تر می‌سازد.
ترمیم پرفوراسیون با MTA
در سال‌های اخیر با به کارگیری میکروسکوپ‌های جراحی در درمان ریشه و همچنین معرفی ترکیب MTA، پیش آگهی پرفوراسیون‌های دندانی بهبود چشمگیری پیدا کرده است.
دندانپزشک در ترمیم پرفوراسیون‌ها با دو چالش عمده رو به روست:
- حفظ هومئوستاز طبیعی بدن
- انتخاب یک ماده ترمیمی با قابلیت استفاده آسان، سیلینگ مناسب، سازگاری بافتی، عدم تحلیل یا resorption و قابلیت تولید بافت جدید
در اغلب موارد برای ایجاد یک فیلد خشک و پیشگیری از خارج شدن ماده ترمیمی، احتیاج به یک لایه محافظ یا Barrier خواهیم داشت. از سوی دیگر، تمامی مواد ترمیمی که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند (آمالگام، Super EBA، IRM و رزین‌های کامپوزیت) نیاز به یک فیلد خشک داشته و از قابلیت تشکیل بافت جدید نیز برخوردار نیستند.
خاصیت آبدوستی MTA موجب می‌گردد که امروزه این ماده به عنوان ماده ایده‌آل جهت سیل کردن پرفوراسیون‌ها در نظر گرفته شود. در حقیقت، مطالعات نشان داده‌اند که سمنتوم بر روی MTA رشد کرده و امکان اتصال طبیعی لیگامان پریودنتال را فراهم می‌آورد. علاوه بر آن MTA نیازی به محافظ نداشته و بدون اینکه تحت تأثیر آلودگی با رطوبت یا خون قرار گیرد، با کیفیتی بالاتر از تمامی گزینه‌های جایگزین، فرآیند سیلینگ را به انجام می‌رساند.
دندان نابالغ فاقد پالپ
علی‌رغم موفقیت اثبات شده کلسیم هیدروکساید در اپکسیفیکاسیون (Apexification)، این تکنیک از معایبی نیز برخوردار است. از جمله آنکه بستن اپکس با این روش غیر قابل پیش بینی بوده و مدت زمان مورد نیاز برای دستیابی به نتایج قطعی نیز متغیر و در مواردی بسیار طولانی خواهد بود. علاوه بر آن، در خصوص بالغین، ممکن است نتایج دلخواه هرگز قابل حصول نباشد.
طولانی بودن دوره درمان ممکن است موجب از بین رفتن سیل کورونال (Coronal Seal) و درنتیجه آلودگی بافت در حال بهبودی با باکتری‌ها گردد. در چنین مواردی، تشدید حاد علائم و تعویق پاسخ درمانی قابل انتظار خواهد بود.
به همین دلیل، امروزه بسیاری از دندانپزشکان آبچوریشن دندان‌های با اپکس باز را تنها با استفاده از یک محافظ اپیکال طبیعی انجام می‌دهند. MTA به عنوان ماده ایده‌آل جهت القای ساخت محافظ اپیکال در طی یک جلسه در نظر گرفته می‌شود. طبق مطالعات اخیر، این ماده در مقایسه با کلسیم هیدروکساید و همچنین پروتئین استئوژنیک-۱ (Osteogenic protein-1)، MTA بدون ایجاد پاسخ التهابی، نتایجی مشابه را در ساخت بافت سخت اپیکال از خود نشان داده است.
به همین جهت، با توجه به ایده‌آل بودن نتایج سیلینگ اپیکال در خصوص این ماده و همچنین خواص ضد میکروبی، سازگاری بافتی و آبدوستی آن، MTA را می‌توان به عنوان متریال انتخابی جهت انجام تکنیک محافظ اپیکال (Apical Barrier Technique) در درمان دندان‌های فاقد پالپ با اپکس باز تلقی نمود.
کلیه دندانپزشکان از سراسر کشور می‌توانند از فروشگاه مواد دندانپزشکی دنیتوا بهترین مواد و تجهیزات دندانپزشکی را خریداری کنند. مزایای خرید از دنتیوا شامل پرداخت آسان، پشتیبانی 24 ساعته، ضمانت اصالت کالا و ارسال سریع است. تیم کارشناسان ما آماده پاسخگویی به هرگونه از سؤالات شما خریداران است.
می‌توانید از طریق شماره 09376316184 با ما در دنتیوا در ارتباط باشید.
پر کردن (Filling) انتهای ریشه
MTA با دارا بودن خواص منحصر به فرد در زمینه سیلینگ، سازگاری بافتی و نیز آبدوستی ذاتی خود اکنون به عنوان بهترین انتخاب در دسترس برای انجام رتروفیلینگ به شمار می‌رود. هندلینگ فوق‌العاده این محصول و امکان استفاده از آن در حضور خون نیز از جمله دیگر نقاط قوت MTA در انجام فیلینگ انتهای ریشه به حساب می‌آیند.
اشتباهات رایج در کاربرد MTA کدام است؟
تا اینجا دانستیم که مواد MTA در درمان کانال ریشه کاربرد زیادی دارند و کار دندانپزشکان را در زمینه درمان ریشه راحت‌تر کرده است. اما با این حال باز هم هستند دندان‌پزشکانی که به شکل صحیح از این ماده استفاده نمی‌کنند و برخی از اشتباهات رایج در رابطه با استفاده از مواد MTA دنبال می‌کنند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین اشتباهاتی که در رابطه با استفاده از این مواد وجود دارد می‌پردازیم.
یکی از اشتباهات رایج در رابطه با این مواد، انتظارات بیش از اندازه از آن‌ها است، برای مثال برخی از دندانپزشکان انتظار معجزه از مواد MTA دارند و کاربردهایی فراتر از توانایی این مواد از آن‌ها انتظار دارند. همان‌طور که می‌دانید اگر درمان اصلی مربوط به یک مشکل دندانی انجام نشود، موادی نظیر MTA مسلما نمی‌توانند پیش‌آگهی آن بیماری و مشکل را بهتر کنند.
دومین اشتباهی که در رابطه با این مواد وجود دارد، نحوه هندلینگ آن‌ها است که کاری اختصاصی بوده و به مهارت نیاز دارد. صرفا قراردادن این مواد روی دندان به معنای این نیست که سیل مد نظر تامین شده است. در واقع قرارگیری و هندلینگ این ماده بسیار مهم است و در صورتی که درست انجام نشود می‌تواند درمان‌های احتمالی دیگر در آینده را نیز با مشکل روبرو کند.
سومین اشتباه رایج در رابطه با MTA، قراردادن آن‌ها در سطوحی است که با ترشحات و رطوبت زیادی در ارتباط هستند و این کار می‌تواند باعث شسته شدن این مواد شود. همچنین اگر در مجاور این مواد یک منبع رطوبت وجود نداشته باشد، ستینگ آن به مشکل می‌خورد.
MTA کاربردهای خاص خود را دارد و نباید به صورت روتین و رایج از آن برای پرکردن کانال ریشه استفاده کرد. همچنین از این ماده نمی‌توانید برای محکم‌کاری و یا پوشاندن خطاهای درمان اندو مثل فایل جداشده داخل کانال استفاده کنید. برخی از دندانپزشکان وقتی نمی‌توانند کانال را پیدا کنند ماده MTA را در آن محل قرار می‌دهند، این کار نه تنها به نفع بیمار نیست بلکه می‌تواند درمان‌های بعدی را با مشکل و سختی روبرو کند.
ضخامت زیاد ماده MTA باعث کارایی بیشتر این ماده نمی‌شود و مانع از ست‌شدن آن می‌گردد.
چه نوعی از MTA بخریم؟ چرا؟
حال حتما برای شما هم این سوال پیش آمده که کدام نوع از این مواد را برای مطب خودتان تهیه کنید. در این رابطه همه ما می‌دانیم که ماده اصل و اورجینال MTA از برند آنجلس است اما این برند بسیار گران بوده و یافتن آن در بازار ایران تقریبا کاری نشدنی است و به جای تهیه مواد MTA از این برند می‌توانید مواد از برندهای سایر کشورها مثل برندهای کره‌ای، لهستانی و حتی برزیلی خریداری کنید.
البته علاوه بر برند، فروشگاهی که از آن مواد MTA را سفارش می‌دهید، بسیار مهم است که فروشگاه اختصاصی برای فروش مواد دندانپزشکی باشد.
در زمینه فروش مواد دندانپزشکی یکی از بهترین فروشگاه‌های اینترنتی فروشگاه دنتیوا است که بسیاری از مواد مورد نیاز مطب‌های دندانپزشکی از برندهای مطرح جهان را می‌توانید از آن خریداری کنید. با خرید از دنتیوا دیگر نیازی نیست نگران اصل و یا تقلبی بودن مواد مورد نیاز مطب خود باشید.
نکات مهم درباره کاربردهای MTA
در این مقاله به معرفی موارد اصلی استفاده از MTA که ماده‌ای مفید و پرکاربرد در دندانپزشکی است پرداختیم و خصوصیاتی که منجر به به کارگیری گسترده آن در مصارف فوق می‌شوند را برشمردیم. MTA یا به طور کامل، Mineral Trioxide Aggregate ترکیبی نسبتاً نوظهور در حوزه درمان ریشه است که به کارگیری آن به عنوان گزینه انتخابی در بسیاری از مصارف اندودنتیک از قبیل پالپ کپینک، ترمیم پرفوراسیون و رتروفیلینگ توصیه می‌شود.
به طور خلاصه، سازگاری بافتی بالا، خاصیت ضد میکروبی و آبدوستی ذاتی این ترکیب را می‌توان مسئول برتری آن بر ترکیبات مشابه در حوزه درمان ریشه به حساب آورد. این ماده به صورت ترکیب پودری از فروشگاه‌های معتبر تجهیزات و مواد دندانپزشکی قابل خریداری است.
