در ماه جولای ۲۰۲۰، سازمان بهداشت جهانی به طور رسمی شیوه انتقال بیماری کووید ۱۹ را از طریق آئروسل اعلام کرد. پیش از آن هم مطالعات متعددی انتقال هوابرد این ویروس را به اثبات رسانده بود. این روش انتقال خصوصاً زمانی اهمیت می‌یابد که افراد برای مدت طولانی در تماس نزدیک با یکدیگر قرار می‌گیرند.
یکی از این سناریوها در هنگام انجام اقدامات دندانپزشکی است. با وجود ظهور روز افزون سویه‌های جدید از این ویروس، نیاز مبرم به تعریف اقدامات لازم برای پیشگیری از انتقال ویروس کرونا یا SARS-CoV19 بیش از پیش احساس می‌شود.
در این مقاله قصد داریم انواع ماسک‌های موجود برای استفاده دندانپزشکان را معرفی نموده و شرایط به کارگیری هر یک را شرح دهیم. بنابراین اگر می‌خواهید در حرفه خود به روز باشید و مطابق با آخرین توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی در راستای پیشگیری از شیوع بیماری کووید ۱۹ عمل کنید، با ما تا پایان این مقاله همراه باشید.
چگونگی مراقبت از کامپوزیت دندان را در این مقاله از فروشگاه مواد دندانپزشکی دنتیوا مطالعه کنید.
آیا استفاده از ماسک معمولی به تنهایی کافی است؟
استفاده از تجهیزات مناسب حفاظت تنفسی تنها یک بخش از پروتکل مبارزه با انتشار بیماری‌هاست؛ بخش دیگر به تمهیدات چندلایه کنترل عفونت از قبیل شست و شوی دهان پیش از انجام اقدامات درمانی و استفاده از ابزارهای مکش با حجم بالا به منظور کاهش لود آئروسل‌ها از دهان بیمار بازمی‌گردد.
به علاوه، تجهیزات حفاظت تنفسی مورد استفاده بایستی از قابلیت فیلتر کردن ویروس برخوردار باشند. به عبارت بهتر، هنگام استفاده از ماسک جراحی، بایستی کارکرد ماسک را مد نظر داشته باشید و تنها ماسک‌هایی را انتخاب کنید که امتیاز بالایی را از جهت کارآیی فیلتراسیون ذرات با سایز ۲/۰-۱/۰ میکرون کسب مینمایند.
ماسک‌های جراحی به طور کامل صورت و اطراف دهان را نمی‌پوشانند و بنابراین نمی‌توان به طور صد درصد به این ماسک‌ها برای مقابله با ویروس‌ها تکیه کرد. در ادامه به شما نکاتی را که بایستی در خصوص انتخاب ماسک و رسپیراتور در دندانپزشکی مد نظر قرار دهید گوشزد می‌کنیم.
استفاده از ماسک تنفسی در محیط کار بالینی مطابق با تغییرات صورت گرفته در دستورالعمل‌های WHO و نیز مقالات پژوهشی مبنی بر احتمال انتشار هوابرد بیماری SARS-CoV-2 و نقش به کارگیری ماسک در کاهش این انتقال، به خصوص در زمانی که تعداد بسیاری از افراد مبتلا و بدون علامت در جامعه وجود دارد توصیه شده است.
دندانپزشکان و پرسنل دندانپزشکی نیز بایستی مطابق با دستورات و سیاست‌گذاری‌های بهداشت عمومی در این زمینه عمل نمایند.
با انواع اپلیکاتور دندانپزشکی و میکروبراش در این مقاله به طور کامل آشنا خواهید شد.
استفاده از ماسک تنفسی در هنگام انجام اقدامات دندانپزشکی
اقدامات دندانپزشکی به طور بالقوه موجب تولید حجم زیادی آئروسل با ابعاد سه میکرون یا کمتر گردیده و شماری از بیماری‌ها از طریق انتقال هوابرد (استنشاقی) این ذرات امکان انتشار می‌یابند.
در محیط دندانپزشکی، شایع‌ترین علل ایجاد آئروسل‌های هوابرد شامل هندپیس‌های پرسرعت، اسکیلرهای فراصوت و سرنگ‌های تریپلکس بوده و این آئروسل‌های ایجاد شده ممکن است آلوده به باکتری‌ها و قارچ‌های حفره دهان (با منشأ بزاق یا بیوفیلم‌های دندان) و نیز ویروس‌های موجود در گردش خون بیمار باشند.
بنابراین، حرفه مندان دندانپزشکی و پرسنل بالینی در این حوزه بایستی از ماسک‌های جراحی مناسب و مقاوم در برابر مایعات و ذرات با ابعاد سه میکرون یا کمتر استفاده نمایند.
ماسک‌های تنفسی از غشاهای مخاطی بینی و دهان محافظت نموده و بایستی در تمامی مواقعی که امکان پاشیده شدن خون، بزاق و دیگر مایعات وجود دارد و همینطور در صورت وجود احتمال انتقال میکروب‌های هوابرد از طریق آئروسل مورد استفاده قرار گیرند.
با وجود این، به طور کلی بهتر است دندانپزشک در تمامی مواقع در هنگام درمان بیماران از ماسک استفاده نماید. به این ترتیب از آلودگی محیط کار با ترشحات یا ارگانیسم‌های تنفسی وی جلوگیری به عمل می‌آید.
ماسک‌های جراحی که به طور شایع در حرفه دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ماسک‌های کاغذی فیلتردار دافع مایعات بوده و در پروسیجرهای جراحی و غیرجراحی دندانپزشکی که در آن‌ها احتمال ایجاد آئروسل وجود دارد کاربرد دارند.
قابلیت فیلتراسیون ماسک ظرف مدت تقریباً ۲۰ دقیقه پس از مرطوب شدن سطوح داخلی و خارجی آن رو به کاهش خواهد گذاشت. معمولاً در حین انجام پروسیجرهای درمانی طولانی مدت به ندرت امکان تعویض ماسک وجود دارد. به علاوه این امر همواره ضروری نیست و تنها زمانی ضرورت می‌یابد که ماسک کاملاً از داخل یا بیرون خیس شده باشد.
برای اینکه از جزئیات پروتکل‌های بهداشتی مبنی بر استفاده از ماسک در محیط‌های درمانی اطلاع پیدا کنید، بهتر است به گایدلاین‌های تعریف شده توسط وزارت بهداشت کشور مراجعه کنید.
در ادامه به معرفی انواع ماسک‌های مورد استفاده در حرفه دندانپزشکی می‌پردازیم:
فاکتور های مهم و اصلی بلیچینگ در دندانپزشکی را در این مقاله از فروشگاه اینترنتی دنتیوا بخوانید.
ماسک‌های جراحی
بیشترین ماسک‌هایی که در شرایط عادی در حرفه دندانپزشکی به کار گرفته می‌شوند ماسک‌های جراحی سطح ۱، ۲ و یا ۳ بوده که جزئی از گایدلاین‌های بهداشتی در محیط کار دندانپزشکی تلقی می‌گردند.
ماسک‌های سطح ۱
ماسک‌های جراحی سطح ۱ معمولاً به طور وسیع در حرفه دندانپزشکی جایی ندارند. با این حال، در شرایطی که به علت کمبود منابع، امکان دسترسی به ماسک‌های سطح ۲ وجود نداشته باشد و یا نیاز به صرفه جویی در مصرف این ماسک‌ها احساس گردد، ماسک‌های سطح ۱ می‌توانند در مواردی که خطر پاشیده شدن خون یا دیگر ترشحات مطرح نیست به کار روند.
شرایطی که در آن این موضوع صدق می‌کند شامل معاینه پروتزهای از پیش کار گذاشته شده، محافظ‌های دندان و یا ارتودنسی‌های متحرک بوده و در هنگام درمان‌های ارتودنسی نیز در صورت عدم استفاده از سرنگ‌های تریپلکس می‌توان این ماسک‌ها را مورد استفاده قرار داد.
ماسک‌های سطح ۲
این ماسک‌ها پراستفاده‌ترین ماسک‌های تنفسی در حرفه دندانپزشکی به حساب می‌آیند.
درمان‌های ترمیمی و اندودنتیک و نیز پروسیجرهای پریودنتال که در آن‌ها از ابزارهایی چون توربین‌های آبی و دریل‌های با سرعت بالا، اسکیلرهای فراصوت و سرنگ‌های تریپلکس استفاده می‌شود، معمولاً حجم بالایی از آئروسل‌های با ابعاد سه میکرون و کمتر را ایجاد می‌کنند و بنابراین هنگام انجام این اقدامات لازم است که تمامی پرسنل بالینی از ماسک‌های جراحی مناسب با قابلیت فیلتر کردن این ذرات استفاده نمایند.
مقاومت سطح ۲ در برابر مایعات موجب می‌گردد که رطوبت اثری بر روی خاصیت فیلتراسیون این ماسک‌ها نداشته و بنابراین بتوان با خیال راحت این ماسک‌ها را در انجام پروسیجرهای تهاجمی‌تر دندان نیز مورد استفاده قرار داد.
ماسک‌های سطح ۳
اگرچه ماسک‌های سطح ۲ تا حد زیادی در برابر رطوبت و ذرات آئروسل مقاومت نشان می‌دهند، با این حال حفاظت آن‌ها صد درصد نبوده و ماسک‌های سطح ۳ گزینه انتخابی برای موارد نیازمند جراحی و دیگر اقداماتی که با میزان زیادی از مایعات سر و کار دارند به حساب می‌آیند.
راهکار هایی برای کاهش ترس بیماران از دندانپزشکی با استفاده از تکنولوژی را در این مقاله بررسی کرده ایم.
رسپیراتورها
رسپیراتورها گزینه‌های جایگزین مناسبی برای ماسک‌های جراحی محسوب می‌گردند. در صورتی که منابع کافی از این تجهیزات حفاظتی وجود داشته باشد، ماسک‌های N95 یا P2 سطح حافظتی بالاتری از ماسک‌های جراحی سطح ۲ را برای دندانپزشک و بیماران فراهم آورده و استفاده از آن‌ها خصوصاً در شرایط خاص مانند پاندمی ویروس کرونا توصیه می‌شود.
ماسک‌های FFP2 و FFP3 در طبقه‌بندی اروپایی رسپیراتورها جای گرفته و از نظر جهت انتقال هوای تنفسی (از خارج به داخل) مورد آزمون قرار گرفتهاند. همچنین در این ماسک‌ها درجه کارایی فیلتراسیون و عدم وجود منافذ هوا لحاظ گردیده است.
ماسک‌های FFP2 یا N95
ماسک‌های FFP2 معادل ماسک‌های N95 بوده که در گایدلاین‌های سازمان بهداشت جهانی جهت حفاظت در برابر بیماری کووید ۱۹ مورد توصیه قرار گرفتهاند.
این ماسک‌ها از درصد فیلتراسیون حداقل 94 درصد برخوردار بوده و حداکثر تا 8 درصد امکان درز هوا به داخل ماسک با این رسپیراتورها گزارش شده است.
این ماسک‌ها به طور کامل متناسب با فرم صورت افراد طراحی نشده‌اند؛ با این حال می‌توان به سادگی آن‌ها را با استفاده از یک کش لاستیکی در محل خود فیکس کرد. به علاوه این ماسک‌ها را می‌توان به مدت ۳ الی ۸ ساعت بسته به فاکتورهای محیطی مورد استفاده قرار داد.
ماسک‌های FFP3
ماسک‌های FFP3 از بیشترین درصد کارایی فیلتراسیون برخوردار بوده و حداکثر تا ۹۹ درصد در برابر ورود میکروارگانیسم‌ها محافظت ایجاد مینمایند. درصد ورود هوا به داخل ماسک نیز حداکثر 2 درصد تخمین زده شده است.
این ماسک‌ها کاملاً فیت صورت بوده و دریچه‌ای بر روی آن‌ها تعبیه شده است که امکان تنفس آسان با این ماسک‌ها را میسر می‌سازد. این دریچه همچنین موجب عدم تجمع رطوبت و افزایش عمر مفید ماسک می‌گردد. ماسک‌های FFP3 معمولاً در هنگام کار با ترکیب آزبست مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ماسک‌های FFP2، FFP3، N95 و دیگر ماسک‌های نوع رسپیراتور به میزان زیادی از فرد در برابر انتقال ویروس‌ها محافظت مینمایند. شایان ذکر است که در صورت کمبود این ماسک‌ها، ماسک‌های جراحی سطح ۲ در اولویت بعدی خواهند بود.
با بهترین توربین دندانپزشکی در این مقاله از سایت دنتیوا آشنا شوید.
نکاتی برای دندانپزشکان در استفاده از ماسک‌های تنفسی
صرفنظر از انتخاب نوع مناسب ماسک برای مصارف مورد نظر، دندانپزشک بایستی از دستورالعمل‌های خاصی در به کارگیری این ماسک‌ها پیروی نماید. عدم رعایت این نکات موجب هدر رفتن منابع و عدم دستیابی به حداکثر کارایی این ابزارهای حفاظتی گردیده و احتمال انتقال عفونت و بیماری را افزایش می‌دهد.
برخی نکاتی که دندانپزشکان باید در حرفه خود و بخصوص در استفاده از ماسک‌های تنفسی مورد لحاظ قرار دهند عبارتند از:
- از استفاده بی رویه و بدون حساب این ماسک‌ها بپرهیزید. دقت داشته باشید که منابع در دسترس از تولیدات تجهیزات حفاظتی محدود بوده و مصرف بیش از حد ماسک موجب اتمام زودرس این منابع می‌گردد. یکی از مثال‌های این استفاده بی‌رویه پس از اتمام کار بیمار و در زمان پاکسازی محیط کار است. تعویض ماسک باید پیش از مواجهه با بیمار بعدی صورت گیرد.
- هرگز از یک ماسک برای مواجهه با بیش از یک بیمار استفاده نکنید.
- ماسک‌های خود را هر ۲ ساعت یکبار تعویض کنید و هرگز بیش از این زمان از یک ماسک استفاده نکنید.
- از استریل کردن مجدد ماسک‌ها بپرهیزید. استریل کردن ماسک با بخار آب بار الکتریکی میکروفیبرهایی که مسئول فیلتراسیون هستند را تغییر داده و موجب تحلیل رفتن بافت ماسک می‌گردد. درنتیجه ماسک‌هایی که تحت استریل سازی قرار می‌گیرند مقاومت خود در برابر مایعات را از دست داده و از کارایی لازم برای حفاظت در برابر میکروارگانیسم‌ها برخوردار نخواهند بود. علاوه بر آن ذوب شدن و تجزیه بخش‌هایی از ماسک توسط بخار موجب آزاد شدن گازهای سمی از آن می‌گردد.
- استفاده از ماسک‌های پارچه‌ای اکیداً ممنوع است. این ماسک‌ها قابلیت فیلتراسیون ضعیفی در برابر باکتری‌ها و ذرات بیماری‌زا داشته و در برابر پخش شدن مایعات مقاومتی را ایجاد نمی‌کنند.
- استفاده از شیلد صورت بدون ماسک نیز اقدام دیگری است که باید از آن بپرهیزید.
با بهترین خمیر دندان برای کامپوزیت در این مقاله به طور کامل آشنا شوید.
انواع ماسک مناسب دندانپزشکان
در این مقاله در مورد انواع ماسک‌های مورد استفاده در حرفه دندانپزشکی و خصوصیات هر یک سخن گفتیم. همچنین شیوه صحیح استفاده از این ماسک‌ها و اشتباهات رایج در به کارگیری این تجهیزات حفاظتی را شرح دادیم.
در حال حاضر و با وجود پاندمی ویروس کرونا، دقت در انتخاب ماسک مناسب خصوصاً برای پرسنل و متخصصان دندانپزشکی که مواجهات نزدیک با ترشحات و آئروسل‌های تنفسی بیماران دارند، بسیار حائز اهمیت است.
بنابراین بایستی هر یک از حرفه‌مندان این رشته مطابق با دستورالعمل‌های تهیه شده برای کارکنان محیط بالینی عمل نموده و تلاش برای پیشگیری از انتقال بیماری‌های هوابرد را در اولویت قرار دهند. در نهایت، شایان ذکر است که به کارگیری ماسک‌های تنفسی با کارایی فیلتراسیون بالا تنها جزئی از این تمهیدات محسوب گردیده و پروتکل‌های مقابله با انتشار بیماری در مطب‌های دندانپزشکی ابعاد دیگری از قبیل ضدعفونی سازی محیط و استفاده از دیگر تجهیزات حفاظتی مانند گان، دستکش و… را نیز در بر می‌گیرد.
