از میان تمامی مشکلاتی که ممکن است در حین انجام اقدامات دندانپزشکی رخ دهد، شاید بتوان شکستن فایل روتاری را یکی از بغرنج‌ترین آن‌ها دانست. شکستن فایل روتاری علاوه بر استرس قابل توجهی که بر دندانپزشک وارد می‌کند، بیماران را نیز شدیداً ترسانده و اضطراب آن‌ها را نسبت به پروسیجرهای دندانپزشکی افزایش می‌دهد. یک دندانپزشک باتجربه می‌کوشد با مدیریت بحران پیش رو از استرس بیماران کاسته و یا در وهله اول از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری نماید.
در این مقاله قصد داریم ابتدا علل شکستن فایلهای NiTi را شرح داده و سپس به ارائه راهکارهایی برای پیشگیری از بروز این مشکل بپردازیم. بنابراین اگر میخواهید یک بار برای همیشه از شر فایل روتاری شکسته در حین درمان ریشه خلاص شوید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
چگونه طول کانال عصب را پیدا کنیم؟ را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
مزایای استفاده از فایلهای روتاری
با روی کار آمدن فایلهای روتاری نیکل-تیتانیومی (NiTi) در عرصه درمان ریشه یا اندو، درمان‌های سنتی ریشه جای خود را به تکنیک‌های کارآمدتر و با قابلیت پیش‌بینی‌پذیری بیشتر دادند. انعطافپذیری بالای آلیاژ نیکل و تیتانیوم، امکان دسترسی بهتر به کانالهای خمیده و منحنیشکل را در مقایسه با فایلهای دستی (که از اغلب از جنس فولاد ضدزنگ ساخته میشوند) فراهم آورده است. همچنین این فایلها سرعت آماده سازی کانال دندانی برای درمان ریشه را افزایش میدهند.
از جمله دیگر نقاط قوت این ابزارها می‌توان به کاهش خطر ترانسپورت یا جابهجایی اپکس دندان اشاره کرد. ترانسپورت اپکس به حالتی اطلاق میشود که پورتال خروجی یک کانال دندان به دنبال دستکاری دندانپزشک به محل نابهجایی در سطح خارجی ریشه انتقال مییابد. به علاوه فایلهای روتاری در مقایسه با فایلهای دستی دبری (debris) کمتری بر جای گذاشته و همچنین لجینگ (Ledging) و زیپینگ (Zipping) کانال را در حین آماده‌سازی به حداقل می‌رسانند.
تفاوت های اصلی بین فایلهای K و H دندانپزشکی چیست را در این مقاله از وبسایت دنتیوا بخوانید.
معایب استفاده از فایلهای روتاری
فایلهای روتاری در کنار نقاط قوت متعدد خود معایبی نیز دارند و یکی از مهمترین معایب آن‌ها، خطر شکستن این فایلها در داخل کانال دندانی است که ممکن است نتایج درمانی را تحتالشعاع قرار داده و موجب بروز عوارض جدی برای بیماران گردد.
این مشکل بخصوص زمانی بیشتر به چشم می‌آید که در نظر داشته باشیم شکستن فایلهای روتاری اغلب بدون هیچ‌گونه هشدار قبلی و یا نشانه‌ای در ظاهر فایل رخ داده و در اکثر موارد نمی‌توان آن را پیش‌بینی کرد. ضمناً در صورت شکستن فایل روتاری، خارج سازی آن نیز به دلیل ملاحظات آناتومیک کار دشواری تلقی شده و پیش‌آگهی آن برای بیمار نامطلوب خواهد بود.
از همین رو، همانند هر مشکل یا عارضه دیگری، در این مورد نیز پیشگیری بهتر از درمان بوده و بنابراین دندانپزشک بایستی بکوشد از طریق تمهیداتی، احتمال شکستن این فایلها را به حداقل رساند.
اما برای اینکه راه‌های خلاصی از شکستن فایل روتاری را بیاموزید، ابتدا بایستی با علت بروز این مشکل آشنا شوید.
برای اطلاع از قیمت و خرید پلاگر اندو به این صفحه مراجعه کنید.
شکستن فایل روتاری به چه علت رخ می‌دهد؟
فایلهای روتاری NiTi جزو ابزارهای پرکاربرد در درمان ریشه (اندو) به حساب می‌آیند. با این حال، علی‌رغم امکان دسترسی بیشتر به فضای داخل کانال دندان (در مقایسه با فایلهای دستی)، این فایلهای مکانیکی انعطاف‌پذیر بسیار شکننده بوده در معرض خطر بالاتری برای شکستن در داخل کانال قرار دارند.
جدا شدن قسمتی از فایلهای روتاری نیکل-تیتانیومی (NiTi) در داخل کانال دندان ممکن است موجب افزایش بروز عوارض و مشکلات بعد از درمان ریشه (اندو) گردد. بنابراین درک علت و نحوه بروز شکستن فایلهای روتاری می‌تواند به دندانپزشک در اتخاذ استراتژی‌های پیشگیرانه در برابر این مشکل یاری رساند.
به طور کلی، دو عامل اساسی در شکستن فایلهای روتاری نیکل-تیتانیومی نقش دارند. این دو عامل عبارتند از: خستگی سیکلیک (cyclic fatigue) و استرس پیچشی (Torsional stress). در اینجا به تعریف مفهوم این دو عامل می‌پردازیم:
تفاوت اصلی بین c-file و k-file ها چیست را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
خستگی سیکلیک به چه معناست؟
برای اینکه بهتر متوجه مفهوم خستگی سیکلیک شوید، تصور کنید که یک قطعه سیم را بارها و بارها از یک نقطه خم می‌کنید تا آنجا که سیم از وسط به دو قطعه تقسیم گردد.
شعاع و زاویه انحنا و اندازه ابزار نقش مهمی را در میزان وارد شدن خستگی سیکلیک بر روی فایل ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، سرعت دورانی ابزار (با واحد دور بر دقیقه یا RPM) نیز عامل دیگری است که با شانس بالاتر بروز خستگی سیکلیک ارتباط دارد. در حقیقتِ، هرچه سرعت دورانی ابزار بالاتر باشد، مدت زمان شکست فایل روتاری کوتاه‌تر خواهد بود.
هنگامی که فایل آزادانه در داخل کانال در حال چرخش و تغییر وضعیت است، به مرور دچار خستگی سیکلیک می‌گردد و این خستگی در نهایت به بروز شکستگی خواهد انجامید. معمولاً این شکستگی در نقطه‌ای با حداکثر میزان خمیدگی رخ می‌دهد که معمولاً این نقطه منطبق با بخشی از ریشه که بیشترین انحنا را دارد خواهد بود.
استرس پیچشی چیست؟
استرس پیچشی هنگامی رخ می‌دهد که سری یا تیپ و یا هر بخش دیگری از فایل روتاری در حین چرخش شفت فایل در داخل کانال گیر کند. بر طبق نتایج مطالعات، به نظر می‌رسد که استرس پیچشی مسئول ۷/۵۵ درصد از موارد شکستن فایل روتاری بوده و باقی موارد (۳/۴۴ درصد باقی مانده) مربوط به اثر خستگی سیکلیک است. به علاوه، معمولاً این فایلهای NiTi تا پیش از شکستن، نشانه‌های چندانی از بروز خستگی یا تنش را از خود نشان نمی‌دهند و همین امر، پیشگیری از بروز شکستن فایلهای روتاری را به چالش مهمی مبدل می‌سازد.
در ادامه در خصوص راه‌هایی که می‌توان از طریق آن از شکستن فایلهای روتاری جلوگیری نمود صحبت می‌کنیم.
در این مقاله به چند نکته کاربردی درباره فایلهای روتاری در دندانپزشکی پرداختیم.
راه‌های پیشگیری از شکستن فایلهای NiTi
در این قسمت قصد داریم راهکار‌های برای پیشگیری از شکستن فایلهای NiTi در داخل کانال دندان به شما ارائه دهیم:
راهکار شماره ۱: از اعمال فشار بیش از حد خودداری کنید
همانطور که گفتیم، عواملی که موجب شکستن فایل روتاری میشوند شامل خستگی سیکلیک و استرس پیچشی بوده و بنابراین یک راه مؤثر در پیشگیری از بروز این مشکلات، اعمال نیروی اندک به فایل است که عمر مفید آن را افزایش داده و شکستن آن را به تأخیر می‌اندازد. معمولاً توصیه میشود که بلافاصله پس از مواجهه با مقاومت در کانال، کار را متوقف ساخته و از اعمال فشار و نیروی مضاعف خودداری کنید.
راهکار شماره ۲: تکنیک صحیح آماده‌سازی را به کار ببندید
ایجاد یک مسیر خطی مستقیم در داخل کانال دندان در پیشگیری از شکستن فایل بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه به این ترتیب دسترسی بهتری به یک سوم اپیکال دندان فراهم آمده و بنابراین نیازی به اعمال نیروی خمشی بیش از حد در دو نقطه از فایل نخواهد بود.
برای مثال تحقیقات نشان داده است که استفاده از ابزار دستی از جنس فولاد ضدزنگ برای آماده‌سازی یک سوم اپیکال کانالهای منحنی پیش از استفاده از فایلهای روتاری، احتمال شکستن این فایلها را به نحو قابل توجهی کاهش می‌دهد.
راهکار شماره ۳: از حرکات رفت و برگشتی استفاده کنید
حرکات رفت و برگشتی فایلهای روتاری به صورت سیکلیک (مشابه دانه برچیدن پرندگان) موجب کاهش استرس پیچشی وارد شده بر فایل می‌گردد. در مطالعه دیگری ثابت شده است که هرچه فاصله این حرکات رفت و برگشتی افزایش یابد (مثلاً تا ۳ میلی‌متر که حداکثر فاصله بررسی شده است)، دوام فایل روتاری افزایش مییابد.
همچنین برای پیشگیری از شکستن فایل توصیه میشود که مطابق با دستورالعمل هر یک از این ابزارها از هندپیس الکتریکی با سرعت پایین با قابلیت کنترل سرعت و گشتاور استفاده گردد.
اگر میخواهید طول عمر اینسترومنت های خود را افزایش دهید حتما مقاله‌ی روش‌های مراقبت از اینسترومنت های دندانپزشکی را مطالعه فرمایید.
راهکار شماره ۴: استفاده از تکنیک Preflaring
برخی تحقیقات دیگر نشان داده‌اند که استفاده از تکنیک Preflaring کانال پیش از قرار دادن فایل روتاری، موجب کاهش قابل توجه در نرخ شکستن فایلهای روتاری NiTi می‌گردد. پس از فرآیند Preflaring، برای آماده سازی یک سوم اپیکال کانال می‌توان از تکنیک اصلاح شده کراون داون (Crown Down) استفاده نمود.
معمولاً دندانپزشکان به دلیل ترسی که از جدا شدن فایل در این مرحله دارند، به فایلها فرصت کافی برای اعمال اثر خود در کانال دندانی را نمی‌دهند و سریعاً به سراغ فایل با اندازه بزرگ‌تر می‌روند. این اشتباه موجب می‌گردد که فایل بزرگ‌تر به خوبی در طول کارکردی کانال جای نگرفته و بنابراین برای جبران این مشکل، دندانپزشک اغلب به اعمال فشار بیشتر به هندپیس روی خواهد آورد. این فشار اضافی ممکن است به اتصال فایل به داخل کانال در حین چرخش (استرس پیچشی) و درنتیجه افزایش شانس شکستن فایل بیانجامد.
بنابراین در تکنیک رفت و برگشتی (دانه برچیدن) نیز استفاده از فایل باید تا زمانی که ابزار آزادانه در داخل کانال حرکت کند، ادامه یافته و تنها آن موقع فایل بزرگ‌تر جایگزین گردد.
راهکار شماره ۵: در مراقبت و نگهداری از ابزارهای خود بکوشید
نکته دیگری که در پیشگیری از شکستن فایل روتاری باید مدنظر قرار گیرد، مراقبت کافی از این ابزارهاست. پس از هر بار استفاده از فایل روتاری در کانال دندان، دندانپزشک بایستی فایل را کاملاً تمیز کند. در صورت گیر کردن قطعات عاج دندان در داخل فایل روتاری، طول عمر این فایلها کاهش یافته و احتمال شکستن آن‌ها در حین درمان ریشه افزایش مییابد.
راهکار شماره ۶: ارزیابی درجه خستگی سیکلیک و استرس پیچشی ابزار پیش از کار
در نهایت می‌توان پیش از استفاده از فایلها با استفاده از ابزار مخصوصی خستگی سیکلیک در آن‌ها را مورد ارزیابی قرار داد. به علاوه، استفاده از تورسیومتر (Torsiometer) نیز برای تست کردن میزان استرس پیچشی توصیه میشود.
برای خرید مواد دندانپزشکی با بهترین کیفیت و قیمت به وب سایت دنتیوا مراجعه کنید.
نکات کلیدی برای دندانپزشکان برای پیشگیری از شکستن فایل روتاری
- درمان‌های دندانپزشکی هر یک عوارض و مشکلات عدیده‌ای را ممکن است در پی داشته و این مشکلات خیلی از اوقات گریبان‌گیر دندانپزشکان و همینطور بیماران می‌گردند. یک دندانپزشک باتجربه می‌کوشد این مشکلات را در حین درمان برطرف ساخته و یا در وهله اول، از بروز آن‌ها جلوگیری به عمل آورد.
- یکی از مهمترین مشکلاتی که دندانپزشکان در حین درمان ریشه ممکن است با آن مواجه گردند، جدا شدن یا شکستن فایلهای روتاری NiTi است. آشنایی با مکانیسم بروز این مشکل و عوامل دخیل در آن (اعم از خستگی سیکلیک و استرس پیچشی) به دندانپزشک کمک می‌کند که با انجام اقداماتی از شکستن فایلهای روتاری پیشگیری نموده و طول عمر این فایلها را افزایش دهد.
- از جمله راه‌هایی که برای این منظور پیشنهاد شده است می‌توان به انجام Preflaring یا استفاده از فایلهای دستی پیش از به کارگیری فایلهای روتاری اشاره کرد.
- همچنین اتخاذ تکنیک رفت و برگشتی با استفاده از هندپیس الکتریکی با سرعت پایین (که مانع از اتصال فایل به دیواره کانال می‌گردد) جزو مواردی است که احتمال بروز شکستن فایل را کاهش می‌دهد.
- متأسفانه، گایدلاین دقیقی در خصوص تعداد دفعات مجاز استفاده از فایلهای NiTi وجود ندارد و از سوی دیگر نیز، عواملی که موجب شکستن فایلهای روتاری می‌گردند متعدد بوده و اغلب اوقات پیش‌بینی آن‌ها ممکن نیست.
از جمله مواردی که ممکن است بر روی طول عمر فایلهای روتاری اثرگذار باشند می‌توان به آناتومی کانال دندانی، میزان کلسیفیکاسیون آن، عدم امکان تعیین میزان فرسودگی دستگاه و سایز و تیپر فایل روتاری اشاره کرد. بنابراین پاسخ دقیقی به این پرسش که فایلهای روتاری را به چه تعداد دفعاتی می‌توان مورد استفاده قرار داد وجود ندارد. اما معمولاً توصیه میشود که این فایلها پس از یک الی سه بار مصرف کنار گذاشته شوند و از فایل جدیدی استفاده گردد. برای مطالعه درباره کاربردهای دستگاه روتاری این مقاله را بخوانید.
در این مطلب در مورد راه‌های خلاصی از شکستن فایل روتاری در دندانپزشکی صحبت کردیم. با عمل به توصیه‌های بالا شما می‌توانید خطر شکستن این فایلها در داخل کانال دندان را به حداقل رسانده و عمر مفید استفاده از این ابزارها را افزایش دهید. برای مطالعه بیشتر نیز این مقاله لاتین را پیشنهاد می دهیم.
انعطافپذیری بالای آلیاژ نیکل و تیتانیوم، امکان دسترسی بهتر به کانالهای خمیده و منحنیشکل را در مقایسه با فایلهای دستی (که از اغلب از جنس فولاد ضدزنگ ساخته میشوند) فراهم آورده است. همچنین این فایلها سرعت آماده سازی کانال دندانی برای درمان ریشه را افزایش میدهند.
ترانسپورت اپکس به حالتی اطلاق میشود که پورتال خروجی یک کانال دندان به دنبال دستکاری دندانپزشک به محل نابهجایی در سطح خارجی ریشه انتقال مییابد. فایل روتاری باعث کاهش خطر ترانسپورت یا جابهجایی اپکس دندان میشود.
یکی از مهمترین معایب فایلهای روتاری، خطر شکستن این فایلها در داخل کانال دندانی است که ممکن است نتایج درمانی را تحتالشعاع قرار داده و موجب بروز عوارض جدی برای بیماران گردد.
به طور کلی، دو عامل اساسی در شکستن فایلهای روتاری نیکل-تیتانیومی نقش دارند. این دو عامل عبارتند از: خستگی سیکلیک (cyclic fatigue) و استرس پیچشی (Torsional stress).
راهکاری مهم برای خلاصی از شکستن فایل روتاری عبارتند از:
- از اعمال فشار بیش از حد خودداری کنید
- تکنیک صحیح آماده‌سازی را به کار ببندید
- از حرکات رفت و برگشتی استفاده کنید
- استفاده از تکنیک Preflaring
- در مراقبت و نگهداری از ابزارهای خود بکوشید
- ارزیابی درجه خستگی سیکلیک و استرس پیچشی ابزار پیش از کار
