درمان ریشه دندان یا روت‌کانال تراپی یکی از متدهای درمانی در علم دندانپزشکی است که رواج بسیار زیادی دارد و یکی از اصلی‌ترین شیوه‌های درمان مشکلات دهان و دندان است. این درمان که در اصطلاح عامیانه عصب‌کِشی نامیده می‌شود، گاهی برای بازسازی تاج دندان لازم و ضروری است و نتیجه مثبت نهایی آن به انجام صحیحش بستگی مستقیم دارد. این انجام صحیح نیز، نیاز به بهره‌مندی از ابزار تجهیزات پیشرفته دارد. دستگاه روتاری یکی از این ابزار تجهیزات است که نقش مهمی در درمان ریشه بازی می‌کند و باعث شده تا متخصص ریشه بتواند روت‌کانال را بسیار حرفه‌ای‌تر و دقیق‌تر نسبت به شیوه‌های سنتی انجام دهد. در ادامه بیشتر درباره دستگاه روتاری دندانپزشکی صحبت می‌کنیم.
دستگاه روتاری چیست و چه کاربردی در دندانپزشکی دارد؟
در درمان روت کانال، ریشه دندان که عفونی شده است را از آلودگی پاک کرده و انتهای آن جهت پیشگیری از انتشار این عفونت بسته می‌شود. در روش‌های سنتی و قدیمی، ریشه با ابزارهای دستی از عفونت پاک و بسته می‌شد. دستگاه روتاری که ابزاری جهت درمان ریشه بادقت و سرعت بیشتر است، نوعی تکنولوژی دیجیتال محسوب می‌شود که درد و مشکلات عصب‌کشی دندان را تاحد قابل توجهی کاهش میدهد. فایلهای مخصوص این دستگاه روت کانالِ دندان‌هایی با ریشه‌های بسیار خمیده و کلسیفیه ( تنگ و آهکی شده ) را نیز ساده و راحت می‌کند. ضمن اینکه دستگاه روتاری دندانپزشکی با کاهش دادن درصد خطای روت کانال و پاکسازی کامل ریشه، امکان حفظ آن را در استخوان فک تا چند سال کاملا تضمین می‌کند. البته باید اضافه کرد که از سیستم روتاری در درمان‌های دیگر دندانپزشکی مانند لمینت دندان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
معرفی تجهیزات دندانپزشکی با کاربرد آنها را در اینجا بخوانید.
اجزای دستگاه روتاری دندانپزشکی کدام است؟
اجزا یا به بیان بهتر ابزار دستگاه روتاری دندانپزشکی در انواع آن یکسانند. این ابزار به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
ابزار برش سیستم روتاری
ابزار برش دستگاه روتاری، که به‌نوعی تیغه‌هایی برای تراش دندان‌ها و برش و تغییر شکل آنها محسوب می‌شوند از الماس یا کاربید تنگستن ساخته شده و شامل سه قسمتند:
هد
Head در بخش برش دستگاه روتاری، دارای اشکال و فرم‌های مختلف است و بخش اصلی برش‌دهنده و شکل دهنده محسوب می‌شود. همچنین این قسمت بخش متحرک اجزای برش است.
نِک
Neck قسمت میانی بخش برش دستگاه روتاری است که نیرو را به هد متحرک منتقل می‌کند. به‌نوعی گردن بخش برش محسوب می‌شود که بدنه این بخش را به سر آن وصل کرده و رابط انرژی بین آن دو است.
شانک
Shank تولید کننده نیروی چرخشی که هد را حرکت میدهد است. شانک در شکل و اندازه‌های مختلف طراحی و ساخته می‌شود. در بعضی از سیستمهای روتاری، انجام تنظیمات از روی شانک امکان‌پذیر است اما گاهی تنظیمات را باید روی پنل دیگری تغییر داد.
باید اضافه کرد که زاویه و فرم تیغه‌های برش قابل تغییرند و این تغییرات باتوجه به نوع برشی که باید در دندان ایجاد شود انتخاب خواهند شد.
ابزار پولش و پرداخت سیستم روتاری
ابزاری که برای پولیش و سیقل دادن دندان‌ها به‌کار می‌روند و شکل‌های گوناگونی دارند. این ابزار در پولیش کامپوزیت‌ها و لمینت‌ها کاربرد فراوانی دارند.
فایلهای سیستم روتاری
فایلها را باید اصلی‌ترین ابزار دستگاه روتاری دندانپزشکی دانست. ابزاری که مهم‌ترین کاربرد دستگاه روتاری یعنی درمان ریشه با آنها انجام می‌شود. فایلهای روتاری که در زمان پاکسازی ریشه دندان، بدلیل داشتن انعطاف‌پذیری بالایی که دارند، شکل کانال‌های ریشه را به خود می‌گیرند، از متریال‌های متفاوت ساخته می‌شوند و انواع مختلفی دارند. فایلهای چرخشی که حرکت چرخشی دائمی دارند و فایلهای رسیپروکال که حرکت رفت و برگشتی دارند، دو دسته اصلی آنها محسوب می‌شوند. بهترین فایلهای روتاری با نیکل-تیتانیوم ساخته می‌شوند.
دربین این اجزا، ابزار برش، شکاف لازم را روی دندان ایجاد میکنند تا متخصص درمان ریشه بتواند به کانال‌ها دسترسی داشته باشد. این ابزار در لمینت دندان نیز کاربرد دارند و برش‌های لازم را برای سوار کردن پوشش لمینت روی دندان ایجاد میکنند. ابزار پولیش نیز برای پولیش دندان‌ها، کامپوزیت‌ها و لمینت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین ابزار مختلف دستگاه روتاری دندانپزشکی، می‌توانند در کاربردهای متفاوت این دستگاه مورد استفاده قرار گیرند.
هندپیس‌های اندو چه ویژگی‌هایی دارند؟
یکی از ابزاری که فایلها، ابزارهای برش یا ابزارهای پولیش دستگاه روتاری روی آنها سوار می‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند، هندپیس‌های روتاری‌اند. یکی از دغدغه‌های دندانپزشکان، هندپیس‌هایی که ابزار دستگاه روتاری روی آنها سوار می‌شوند درواقع هندپیس‌های اندو هستند که آنها را که در بازار به‌اصطلاح سرآنگل روتاری نیز می‌نامند. هندپیس اندو را میتوان بر ایرموتور سوار کرد و مورد استفاده قرار داد. ویژگی‌های اصلی هندپیس‌های اندو شامل موارد زیر می‌شود:
- سرعت کمتری نسبت به هندپیس‌ها یا سرانگل‌های معمولی دارند.
- دارای سرعت و تورک ثابتی هستند.
- با توجه به فشار کمپرسور شما ممکن است عملکرد متفاوتی نشان دهند.
- نیاز به روغن کاری، نگهداری و سرویس دارند.
هندپیس‌های اندو دو نوع دکمه‌ای و ناخنکی دارند که برخی از آنها قابلیت اتصال به اندوالکتروموتورها را نیز دارند. البته این نوع تورک کاهش یافته متفاوتی نسبت به نوع متصل شونده به ایرموتورها دارند.
موتورهای الکتریکی روتاری یا هندپیس‌های متصل شونده، کدام یک بهتر اند؟
گفتیم که هندپیس‌های روتاری را میتوان با ایرموتور یا اندوموتور استفاده کرد. اما تفاوت ایرموتورها با اندوموتورها در چیست؟ این یکی دیگر از سوالات دندانپزشکان است که سعی در تجهیز کردن کلنیک خود در بخش درمان ریشه دارند. اکنون به بررسی این دو و بیان تفاوت‌های آنها با یکدیگر می‌پردازیم.
ایرموتورهای دندانپزشکی و ابزارهای اندو
ایرموتورهای دندانپزشکی همانطور که از نامشان مشخص است توسط تعدادی پیستون کار میکنند که با فشردن این پیستون‌ها موتور به‌کار می‌افتد. ایرموتورها به‌دلیل خرابی کم و دوام بالا معمولا هزینه نگهداری بالایی ندارند و استفاده از آنها در کارهای مختلف دندانپزشکی رایج است.
اندوموتورهای الکتریکی
اندوموتورها، تجهیزاتی تخصصی برای استفاده از ابزار سیستم روتاری محسوب می‌شوند که کار با فایلهای روتاری را برای پزشکان کم‌تجربه‌تر ساده‌تر میکنند. استفاده از اندوموتورهای الکتریکی پیچیدگی خاصی ندارد و میتوان ابزارهای مختلف سیستم روتاری را با آنها به‌راحتی استفاده کرد. چرا که هم اندوموتورها قابل تنظیمند هم ابزارهای تخصصی مورد استفاده با آنها قابلیت تنظیم تورک و سرعت دارند.
هر دو موتور را میتوان با هندپیس‌های روتاری هماهنگ کرد اما بعضی از هندپیس‌های اندوموتورها، تخصصی آنها هستند و قابلیت استفاده با ایرموتورها را ندارند.
ویژگی های فنی اندوموتورها کدام است؟
اندوموتورها که درواقع تجهیزات پیشرفته و تخصصی در دندانپزشکی محسوب می‌شوند ویژگی‌هایی دارند که برتری‌های متعددی نسبت به ایرموتورها برای آنها ایجاد می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:
- کاربری ساده‌تر و پیدا کردن مهارت لازم برای استفاده از آن در زمان کمتر
- پایین بودن احتمال شکست فایلهای روتاری هنگام استفاده از اندوموتور به‌دلیل بهره‌مندی از تکنولوژی Auto Reverse. این فناوری کمک می‌کند تا زمانی که گشتاور بیشتر از حد مجاز می‌شود، دستگاه به سمت عکس برمی‌گردد و مانع از شکستن فایل می‌شود.
- قابلیت تنظیم اندوموتورها با فایلهای مختلف روتاری
- قابلیت تنظیم سرعت و گشتاور موتور
- صدای کمتر اندوموتورها نسبت به ایرموتورها
این موارد را میتوان دربین ویژگی‌های مثبت یا مزایای استفاده از اندوموتورها قرار داد. اما شاید بتوان چند مورد تاحدودی منفی نیز درمورد این نوع تجهیزات ذکر کرد که عبارتند از:
- اندوموتورهای الکتریکی معمولا قیمت بیشتری نسبت به ایرموتورها دارند. (البته این اختلاف قیمت در گذشته بیشتر بود و امروزه کمتر شده است.)
- هزینه نگهداری اندوموتورها بیشتر است. چرا که قطعات و اجزای حساس‌تری دارند و نیاز به سرویس‌های دوره‌ای درمورد آنها ضروری است.
- درصورت خرابی یا نیاز به تعویض بعضی از قطعات این تجهیزات، هزینه بیشتری باید پرداخت کرد. ضمن اینکه تعمیر قطعات آنها همیشه امکان‌پذیر نیست.
یک نکته جالب و مهم این است که میتوان از موتورهای ایمپلنت که قابلیت تنظیم سرعت و گشتاور دارند به‌جای اندوموتور استفاده کرد.
چه نوع دستگاه روتاری اندو خریداری کنیم؟
بنابر آنچه گفته شد، سیستم روتاری یکی از ملزومات کلینیک‌ها و مراکز دندانپزشکی است که میتوان رفاه حال بیمار و سرعت عمل دندانپزشک را افزایش دهد و کیفیت خدمات را بالاتر برد. اما یک نکته ضروری درمورد استفاده و بهره بردن از دستگاه روتاری اندو، داشتن تخصص و مهارت استفاده از آن است. درواقع دندانپزشک پیش از استفاده از سیستم روتاری لازم است که بر اصول دانش اندودنتیکس مسلط باشد و تا بتواند کیفیت خدمات درمان ریشه خود را با کمک دستگاه روتاری افزایش دهد. نبود مهارت اندو می‌تواند حتی این دستگاه مفید و کارآمد را به‌نوعی مشکل یا دردسر تبدیل نماید.
با چه نوع سیستم روتاری شروع کنیم؟
درحال حاضر سیستمهای اندو از برندهای معتبری در بازار موجود است که انتخاب از بین آنها تاحدی به سلیقه فردی بستگی دارد. مهم هنگام انتخاب اورجینال بودن سیستم است. دقت داشته باشید که ساخت آلیاژ و طراحی فایلهای روتاری تکنولوژی بسیار پیشرفته‌ای را می‌طلبد و شرکت‌های محدودی در دنیا صاحبان این تکنولوژی‌ها هستند. درعین حال در بازار ممکن است نمونه‌های های‌کپی متفرقه از کشورهای دیگر موجود باشد، اما این نمونه‌ها نمی‌توانند ویژگی‌های مهم و کاربردی دستگاه روتاری دندانپزشکی را ارائه کنند. توصیه می‌شود که برای شروع سیستم‌هایی که تعداد فایل کمتر و باتوالی مشخص دارند، تهیه شود.
سخن پایانی
درنهایت باید گفت، دستگاه روتاری دندانپزشکی می‌تواند فرآیند درمان ریشه را هم برای بیمار و هم برای متخصص ریشه ساده‌تر و راحت‌تر کند و سرعت بخشد. ضمن اینکه کیفیت خدمات روت کانال را تاحد چشمگیری افزایش میدهد. بنابراین از کارآمدترین لوازم دندانپزشکی خواهد بود. نکته مهم درمورد تهیه سیستم روتاری برخورداری آن از گارانتی و پشتیبانی معتبر است که می‌تواند مانع از دردسر دندانپزشک با خرابی احتمالی آن شود.
اصول کار با دستگاه روتاری دندانپزشکی با اصول روش درمانی اندودنتیکس تفاوتی ندارد. این ابزار درواقع به‌نوعی تسهیل کننده درمان ریشه است و کیفیت این درمان را ارتقاء میدهد. اما برای استفاده از آن باید بر اصول و دانش درمان ریشه تسلط کافی داشت.
درحال حاضر سیستمهای روتاری از برندهای متعددی در بازار موجود است که قیمت آنها به نسبت کیفیتشان متفاوت است. ضمن اینکه این قیمت را نوع سیستم روتاری و گستردگی ابزار و تجهیزات آن نیز تغییر میدهد. بنابراین نمیتوان قیمت مشخصی برای این نوع دستگاه بیان کرد.
انواع دستگاه روتاری را باید با انواع اندوموتورهای آنها، انواع فایلها و انواع ابزارشان مشخص کرد. برندهای مختلف انواع روتاری با کیت فایلهای مختلف، اندوموتورهای شارژی و بیسیم یا ساده و ابزارهای مختلف ارائه میکنند.
بله، فایلها، ابزاری مانند ابزار برش و پالیش بهصورت جداگانه و در پانلهای اختصاصی قابل تهیهاند.
